‘Hamlet’ in Amsterdam Nieuw-West zit klem tussen Shakespeare en engagement

Als Hamlet (Sabri Saddik) na jaren op een privéschool terugkeert in de wijk waar hij opgroeide, heeft dat een verdrietige reden: zijn vader is overleden, na een mysterieuze val in de bouwput van een luxueuze woontoren. Zijn moeder (Evrim Akyigit) had hem niet van de begrafenis op de hoogte gesteld en is inmiddels een relatie begonnen met Hamlets oom Claudius (Sabri Saad El Hamus) – die ook de zaken van Hamlet senior heeft overgenomen. Hij hoopt met het bouwproject veel rijke mensen naar Amsterdam Nieuw-West te trekken, ten koste van de oorspronkelijke bewoners.

Abdelkader Benali, die door De Toneelmakerij gevraagd werd om een bewerking van Shakespeares langste toneelstuk te maken, plaatst de handeling dus in de context van moderne gentrificatie en sociaaleconomische ongelijkheid. Maar dat zijn niet de enige onderwerpen die hij aansnijdt: ook klimaatverandering en activisme, de opkomst van extreemrechts, de generatiekloof en de invloed van sociale media komen aan bod. Die veelheid aan thema’s zorgt ervoor dat het bij een reeks aanzetten blijft, die niet of nauwelijks worden uitgewerkt. De oppervlakkige insteek levert bovendien enkele nogal dubieuze passages op, zoals de doodgraver die in het stuk een directe link tussen de moord op Theo van Gogh en hedendaagse cancelcultuur lijkt te leggen.

Dat is jammer, omdat enkele van die aanzetten een diepgravender aanpak hadden verdiend. Benali maakt van Hamlet, zijn familie en zijn beste vriend Horatio Arabische Nederlanders. De worsteling van de jongen met de nalatenschap van zijn vader en het pragmatisme van zijn moeder krijgt daardoor een interessante nieuwe invalshoek. Als de geest van zijn vader aan Hamlet vraagt om wraak te nemen, voelt het voor de jongen alsof hij wordt verscheurd tussen de patriarchale waarden van zijn vader en de geëmancipeerde, afstandelijke opvoeding van zijn vrijgevochten moeder. Het stuk is op zijn sterkst waar die innerlijke tweestrijd centraal staat.

Lees ook het interview met Abdelkader Benali over Hamlet: ‘Hamlet, broeder, je gedraagt je als een tatta’

Weinig ruimte voor reflectie

Hoofdrolspeler Sabri Saddik krijgt in zijn theaterdebuut te weinig handvatten om een coherent personage van Hamlet te maken. Zijn binnenwereld blijft onduidelijk, omdat onvoldoende ruimte voor reflectie wordt geboden: zelfs zijn ‘zijn of niet zijn’-monoloog wordt niet gespeeld als uiting van een existentiële crisis, maar passeert slechts zijdelings de revue, verpakt als YouTube-filmpje.

Dat gebrek aan reliëf treft ook de andere rollen. Benali is in zijn bewerking uiteindelijk te trouw aan het oorspronkelijke stuk: zijn personages handelen niet vanuit hun eigen belangen en motivaties maar volgen te vaak het Shakespeare-script, waardoor ze nooit als geloofwaardige mensen uit de verf komen. De acteurs (vooral El Hamus, Akyigit en Rogier in ’t Hout, die een heerlijk onderdanige Polonius speelt) weten in individuele scènes wel kleur aan hun personages te geven, maar ze krijgen geen ruimte om een volledige boog te maken.

De rol van Ophelia is typerend. De keuze om van haar een milieuactivist te maken heeft potentie, maar vanwege haar waanzin in het oorspronkelijke stuk wordt ze tot klimaatgekkie gereduceerd. Zo komt Benali steeds klem te zitten tussen Shakespeare en maatschappelijk engagement, en verliest hij de interne logica van zijn stuk en personages fataal uit het oog.

https://www.youtube.com/watch?v=wU-KdooUB4U