Gezondheidszorg in het noorden van Gaza zo goed als ingestort: ook het laatste ziekenhuis functioneert niet meer

Door aanhoudende Israëlische beschietingen en invallen en een groot gebrek aan medische hulpmiddelen is de gezondheidszorg in het noorden van de Gazastrook zo goed als ingestort. „Er is geen gezondheidssysteem meer in het noorden van Gaza”, zegt Léo Cans, coördinator Palestina van Artsen zonder Grenzen, aan de telefoon. „Israël heeft de gezondheidszorg in Noord-Gaza systematisch als doelwit gebruikt en bewust vernietigd. Op deze schaal heb ik dat in geen enkele andere oorlog gezien.”

Maandagavond viel Israël ook het laatste nog deels operationele ziekenhuis in het noorden, het Al-Ahli-ziekenhuis in Gaza-Stad, binnen. De gevel van het gebouw werd vernietigd en het grootste deel van het personeel gearresteerd. Twee artsen en vier verpleegsters zorgen nog voor honderd zwaargewonde patiënten, zonder stromend water of elektriciteit.

Net als het Al-Ahli – dat op 17 oktober het toneel was van een omstreden ontploffing op de parkeerplaats van het ziekenhuis met mogelijk honderden doden – zijn er nog drie andere ziekenhuizen in Noord-Gaza die nog minimaal functioneren. De rest van de instellingen was al langer gesloten.

Lees ook Ooggetuigenverslag: te voet, tussen puin en kogels, trekken de gewonden naar het zuiden van Gaza

Israël heeft de bevolking van Noord-Gaza begin vorige maand opgeroepen om naar het zuiden van de landstrook te vertrekken. Velen gaven daar gehoor aan, maar nog altijd verblijven er volgens schattingen zeker tienduizenden mensen in het noorden. Wie in het noorden van Gaza gewond raakt of ziek wordt, kan amper nog ergens terecht.

Als je er al in slaagt om een van de minimaal functionerende ziekenhuizen te bereiken, zegt Léo Cans van Artsen zonder Grenzen, is het maar de vraag of je dat overleeft, vanwege de aanwezigheid van Israëlische soldaten. „Mensen zijn doodgeschoten terwijl ze naar een ziekenhuis onderweg waren, of terwijl ze het gebouw al betreden hadden.”

De ziekenhuizen kampen ook met een ernstig tekort aan voedsel en veilig water voor medewerkers, patiënten en ontheemden. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is „ernstig en in toenemende mate” bezorgd over de aanhoudende honger in de Gazastrook en de gevolgen van ondervoeding voor de gezondheid van mensen en de vatbaarheid voor infectieziekten.

Het aanhoudende tekort aan vaccinaties voor kinderen in de Gazastrook verslechtert de gezondheidstoestand van pasgeboren kinderen, vooral in opvangcentra. En het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties meldt dat zo’n 45.000 zwangere vrouwen en 68.000 vrouwen die borstvoeding geven in Gaza het risico lopen om te overlijden vanwege „een ernstig tekort aan voedsel”. Een aanzienlijk deel van hen krijgt in ieder geval te maken met bloedingen of bloedarmoede.

Volgens cijfers van het Gazaanse ministerie van Gezondheid zijn er tot op heden 310 gezondheidswerkers omgekomen. Bijna honderd ziekenhuismedewerkers zijn door Israël gearresteerd, onder wie de directeuren van verschillende ziekenhuizen.

Gewenning

Waar de ontploffing op de parkeerplaats van het Al-Ahli in oktober nog wekenlang de gemoederen bezighield, lijkt het beschieten en gedwongen evacueren van ziekenhuizen in Gaza inmiddels te wennen. „We zijn verrast door de stilte in de wereld als we de bloedbaden zien die door de Israëlische bezettingsmacht in het noorden van Gaza zijn aangericht na de liquidatie van de gezondheidszorg voor de ogen en oren van de wereld”, stelde het Gazaanse ministerie van Gezondheid dinsdagmiddag op een persconferentie.

Israël stelt dat het de ziekenhuizen binnenvalt omdat zich daar Hamas-militanten zouden schuilhouden. De veiligheidsdienst Shin Bet heeft een videootje vrijgegeven van een interview met de door Israël gearresteerde directeur van het Kamal Adwan-ziekenhuis in Jabalia. Tegen de achtergrond van een Israëlische vlag zegt deze Ahmed Kahlot dat Hamas zijn ziekenhuis als militaire faciliteit gebruikte.

Lees ook Hondsdolheid, honger, één arts per zevenduizend mensen: wat betekent ‘veilig’, in Gaza?

Zestien ziekenhuismedewerkers, onder wie artsen en verpleegsters, zouden volgens de directeur lid zijn van de Al-Qassam-brigades, de militaire tak van Hamas. „Ze verstoppen zich in ziekenhuizen omdat ze geloven dat ziekenhuizen een veilige plek zijn”, zei Kahlot in het Shin Bet-filmpje. Ook zou Hamas rondrijden met eigen ambulances, die evenwel nooit zieken vervoeren.

Het is niet vast te stellen of Kahlot zijn getuigenis al dan niet onder dwang afgelegd heeft; het Gazaanse ministerie van Gezondheid hekelde woensdag de „onderdrukking, marteling en intimidatie” waaronder de video tot stand is gekomen. Het publiceren van de video met een gevangengenomen vijand is volgens datzelfde ministerie een oorlogsmisdaad. Dat er militairen in het ziekenhuis aanwezig waren, bestrijdt het departement overigens niet: die zouden een regulier onderdeel vormen van de Palestijnse militair-medische infrastructuur.

Medische apparatuur ligt op 24 november verspreid buiten de spoedeisende hulp van het Indonesische ziekenhuis in Jabalia in de noordelijke Gazastrook, nadat Israëlische troepen naar verluidt de medische faciliteit waren binnengevallen.

Experts wijzen erop dat Israël ook andere motieven zou kunnen hebben om ziekenhuizen aan te vallen. Zo is het aanvallen van ziekenhuizen volgens Amnesty International een bekende oorlogsstrategie om gebieden te ontruimen. En analist Omar Rahman van de Qatarese onderzoeksinstelling Middle East Council on Global Affairs noemt het als een vorm van „psychologische oorlogsvoering”.

Internationaal humanitair recht

Volgens het internationaal humanitair recht mogen ziekenhuizen niet worden aangevallen. Deze bescherming strekt zich uit tot de gewonden en zieken, maar ook tot het medisch personeel en de transportmiddelen.

Ziekenhuizen kunnen deze bescherming verliezen wanneer ze worden gebruikt als basis van waaruit een aanval kan worden gelanceerd; als observatiepost om informatie van militaire waarde door te geven; als wapendepot; als centrum voor verbinding met strijdtroepen; of als schuilplaats voor niet-gewonde strijders. Mocht ziekenhuisdirecteur Kahlot de waarheid vertellen, dan zou het Kamal Adwan zijn bescherming onder het internationaal humanitair recht dus verspeeld hebben.

Volgens een verslag van persbureau Reuters lieten Israëlische soldaten afgelopen week een spoor van puin achter op het terrein van het Kamal Adwan en buiten de verbrijzelde ingang. Het ziekenhuis is volgens de WHO „effectief vernietigd”.

Zeker acht patiënten van het Kamal Adwan zijn omgekomen. Directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus van de WHO schreef op X dat veel patiënten zichzelf moesten evacueren, omdat ambulances de instelling niet konden bereiken. „Van de overleden patiënten stierven er verschillende door gebrek aan adequate gezondheidszorg, onder wie een negenjarig kind.”

Met medewerking van Roland van Erven en Liza van Lonkhuyzen