Terwijl de humanitaire noodsituatie in Gaza voortduurt, groeit internationaal de steun voor een oproep gevechten te bevriezen om hulp toe te laten. De formulering van die oproep leidde tot verdeeldheid: gaat het om een humanitaire pauze, meerdere pauzes, een venster, een corridor? Het illustreert hoe politici op eieren lopen, in de vrees Israël af te vallen in zijn strijd tegen Hamas.
Deze donderdag komen Europese regeringsleiders naar Brussel voor een top die overheerst zal worden door het Midden-Oostenconflict. De afgelopen weken blonk de EU uit in gestuntel en onenigheid. Nu probeert ze wel op één lijn te komen over humanitaire hulp. Eenvoudig ging dat niet. „Woorden doen er toe”, verzuchtte een diplomaat, „maar uiteindelijk gaat het om de hulp.”
Lees ook VN-baas António Guterres blijft de moed erin houden in een wereld die niet meer samenwerkt
VN-chef António Guterres hield afgelopen weekend een pleidooi voor een „humanitair staakt-het-vuren.” De gevechtspauze zou moeten leiden tot: vrijlating van de gijzelaars, een permanente en omvangrijke stroom van humanitaire hulp voor Gaza en het voorkomen dat de oorlog uitdijt tot een regionaal conflict.
Veel Europese politici willen zover niet gaan. Een volwaardig staakt-het-vuren zou immers betekenen dat Israël de mogelijkheid wordt ontzegd om Hamas aan te pakken. Wél gingen er stemmen op voor pleidooien om gevechten tijdelijk te bevriezen zodat humanitaire hulp Gaza in kan. Gemiddeld gaan nu dagelijks twintig vrachtwagens met hulpgoederen het gebied in om een bevolking van ruim 2 miljoen inwoners te bevoorraden. Volgens de VN zouden dat er zeker honderd per dag moeten zijn.
EU-buitenlandchef Josep Borrell stelde daarom een humanitaire pauze voor. Maandag, na een vergadering van ministers van buitenlandse zaken in Luxemburg, legde hij uit dat de ‘pauze’ minder ambitieus was dan het staakt-het-vuren van Guterres. Maar niet alle lidstaten waren al zover. „Als er één onderwerp is waarop je niet hijgerig mag zijn dan is dat het Midden-Oosten”, aldus een vertwijfelde diplomaat.
Een tijdelijke onderbreking
In Brussel doet de Bondsregering pogingen de formulering op te rekken van ‘pauze’ tot ‘pauzes’ om te onderstrepen dat het gaat om een tijdelijke onderbreking van de gevechten, niet om opschorting, zodat de aanvoer van hulpgoederen veilig kan verlopen. De Duitse regering wil er geen twijfel over laten bestaan dat Berlijn vierkant achter Tel Aviv staat en niet de indruk wekken dat men de regering-Netanyahu vertelt wat te doen. Buitenlandminister Annalena Baerbock wilde bovendien een debat dinsdag bij VN afwachten. Daar sprak ze over „humanitaire vensters”, om de spraakverwarring compleet te maken.
De discussie over gevechtspauzes geeft aan hoe gevoelig het Midden-Oostenconflict ligt. Europese politici vinden maar langzaam een balans tussen steun voor Israël en oog voor het lot van Palestijnen. Opvallend was het optreden van demissionair premier Mark Rutte. Vlak na de brute aanval vond hij het ongepast om óók aandacht te vragen voor de Palestijnse kant van de zaak. Deze week ging hij op bezoek bij de Israëlische premier Netanyahu én bij de Palestijnse president Abbas. In de Kamer corrigeerde hij dinsdagavond expliciet het eenzijdige beeld dat was ontstaan door een verklaring voor te lezen waarin hij zijn afschuw uitsprak over zowel Israëlisch als Palestijns leed.
Emotioneel debat
Rutte toonde zich tijdens het debat echter evenmin bereid om zich in te zetten voor een staakt-het-vuren, iets waar woordvoerders Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Kati Piri (PvdA) herhaaldelijk op aandrongen. Volgens Rutte zou dat betekenen dat betekenen dat Israël „de dreiging” van Hamas niet zou kunnen „wegnemen”. Ook Nederland wil daarom niet verder gaan dan pleiten voor „humanitaire pauzes”.
Tijdens het op momenten emotionele debat bleef Rutte bij zijn eerdere uitspraak dat Nederland „onvoorwaardelijk” achter Israël staat. Desgevraagd ontkende de premier echter dat hierdoor sprake was een carte blanche voor de regering-Netanyahu. Israël heeft zich bij zijn militaire acties te houden aan het humanitair oorlogsrecht, zo zei Rutte. De minister-president liet doorschemeren dat hij „zorgen” heeft over mogelijke schendingen, maar weigerde om een veroordeling uit spreken: „Het is nu in de eerste plaats aan Israël zelf en aan andere partijen om dat met elkaar vast te stellen en daar onderzoek naar te doen.”
Met medewerking van Steven Derix.
