EU-lidstaten sluiten akkoord over vrijwillig verminderen gasverbruik

De lidstaten van de Europese Unie gaan proberen het gasverbruik tussen augustus en april met 15 procent te verminderen vergeleken met het gemiddelde verbruik van de afgelopen vijf jaar. Dat is voor nu het antwoord op onzekere gasleveranties uit Rusland. Mocht er te weinig bezuinigd worden, dan kunnen er ook verplicht besparingen opgelegd worden, maar dat vereist dan een apart besluit van de lidstaten.

Vóór de oorlog leverde Rusland ongeveer 40 procent van het gas dat in de Europese Unie geconsumeerd wordt. De afgelopen maanden is de gastoevoer verminderd waardoor het moeilijk is geworden de gasvoorraden voor de winter bijtijds op een veilig niveau te krijgen.

Omdat Brussel er bovendien rekening mee houdt dat Rusland de kraan helemaal kan dichtdraaien in de winter, als het effect van zo’n maatregel het grootste is, moet nú bespaard worden om de wintervoorraad op te bouwen. Tot nu toe hebben EU-landen samen de gasconsumptie slechts met 5 procent verminderd.

Vele uitzonderingen

De Europese ministers van Klimaat en Energie gingen dinsdag in Brussel akkoord met een afgezwakte versie van een noodplan dat midden vorige week door de Europese Commissie was gepresenteerd, Save gas for a safe winter. Zo bedong een aantal landen een uitzondering op de verplichte besparingen mocht daartoe overgegaan worden. De Commissie gaat er desondanks vanuit dat er zo veel bespaard zal worden dat mocht Rusland de toevoer helemaal afsluiten er geen ernstige tekorten zullen ontstaan, mits het een gemiddelde winter wordt.

Lees ook: ‘Nederland komt zonder Russisch gas winter door’

De uitzonderingen weerspiegelen de verschillen in energievoorziening in de lidstaten. De Baltische landen hoeven bijvoorbeeld niet te besparen als Rusland ze afkoppelt van de elektriciteitsvoorziening en ze gas nodig hebben om elektriciteit op te wekken. Landen die niet zijn aangesloten op het Europese gasnetwerk hoeven niet mee te doen omdat ze gas dat ze besparen toch niet kunnen doorsluizen naar landen waar een tekort ontstaat. Ook hoeft er niet bezuinigd te worden als de voedselveiligheid in gevaar komt of de stroomvoorziening. Sommige landen kunnen uitzonderingen bedingen voor cruciale bedrijven, anderen omdat ze hun voorraden al op peil hebben.

Het gedrag van Poetin is onvoorspelbaar, maar één ding is zeker: hij zal zijn olie en zijn gas gebruiken om de EU uit elkaar te spelen. Dat doet hij al twintig jaar.

Frans Timmermans EU-Commissaris

Hoe onzeker de gastoevoer is bleek maandagmiddag nog. Het Russische staatsgasbedrijf Gazprom halveerde de capaciteit van de belangrijke Nord Stream 1-leiding die gas van Rusland naar Duitsland brengt. De leiding levert nu nog maar 20 procent van wat doorgestuurd zou kunnen worden. De prijs van sommige gascontracten steeg dinsdag prompt met tien procent. „Het is elke week spannend wat Rusland levert”, zei minister Rob Jetten (D66/Energie).

De verschillen in gasconsumptie tussen de lidstaten is groot. Vooral Duitsland is in hoge mate afhankelijk van Russisch gas. „Het was een strategische fout dat we zo afhankelijk zijn geworden”, zei minister Robert Habeck (de Groenen) in Brussel schuldbewust. „We proberen nu in weken te corrigeren wat in jaren is fout gegaan.”

Lees ook: ‘Grijp nu in om een ramp in de winter te voorkomen’, zeggen energie-experts

In zuidelijk lidstaten, die nauwelijks gebruik maken van Russisch gas en die in de financiële crises hard werden aangepakt door Duitsland, leidde de Duitse problematiek tot enig leedvermaak. Nederland, dat al meer dan 20 procent op de gasconsumptie bespaard heeft ten opzichte van vorig jaar, had graag strengere maatregelen gezien.

Als Europa niet 15 procent bezuinigt, waarschuwde EU-Commissaris Frans Timmermans, dan neemt de EU een „gevaarlijke gok”. Het gedrag van Poetin is onvoorspelbaar, zei hij, „maar één ding is zeker: hij zal zijn olie en zijn gas gebruiken om ons uit elkaar te spelen en politieke onrust te veroorzaken. Dat doet hij al twintig jaar.”