EU hoopt met handelsakkoord op betere toegang tot Chileens lithium

Dat lithium duurder is geworden, heeft Pelle Boonstra de afgelopen jaren wel gemerkt. Hij handelt in lithiumcarbonaat, wat keramiekmakers gebruiken om te glazuren. In een mail spreekt Boonstra van „exorbitante” prijzen en slechtere levering. Begin 2021 kostte een kilo lithiumcarbonaat 6,75 dollar, inmiddels schommelt de prijs al een jaar rond de 75 dollar, met uitschieters boven de 80.

De markt voor lithium is onrustig. Het mineraal is cruciaal voor batterijen, in toenemende mate van belang voor de energietransitie. Het Internationaal Energie Agentschap verwacht dat de vraag naar lithium in 2040 400 procent hoger ligt dan in 2020, grotendeels door meer elektrische voertuigen.

Om zich te verzekeren van voldoende aanbod heeft de EU onlangs de relatie met Chili aangehaald. Dit land heeft ’s werelds grootste lithiumvoorraad, en is na Australië ’s werelds grootste lithiumproducent.

Handelsakkoord

Sinds vorige maand ligt er een hernieuwd handelsakkoord tussen de EU en Chili op tafel, dat de komende jaren onder meer een einde maakt aan de meeste wederzijdse exporttarieven. Het wordt voor Chilenen bovendien makkelijker diensten in de EU te verlenen, en Europese bedrijven kunnen makkelijker in Chili investeren.

Op hoeveel lithium de EU precies kan rekenen en tegen welke prijs, is nog niet duidelijk. De afspraak is dat Europese bedrijven lithium kunnen kopen voor de prijs die binnen Chili geldt. Werkgeversorganisatie VNO-NCW verwacht dat import van lithium door het akkoord makkelijker wordt, maar kan dat evenmin preciseren.

Die onduidelijkheid komt doordat het handelsakkoord, óók na zeven jaar onderhandelen, nog meer uitwerking vergt. Daarna moeten alle Europese lidstaten het goedkeuren. Normaliter willen EU-leden in die fase nog een en ander veranderen.

Zo’n proces kan jaren duren, maar in dit geval is enige haast geboden: het oude handelsverdrag tussen Chili en de EU loopt medio 2024 af. De Duitser Bernd Lange, voorzitter van de Commissie Internationale Handel van het Europees Parlement, drong vorige maand al aan op snelle totstandkoming van een definitieve versie.

Geopolitiek

Waar het overleg tussen de EU en Chili aanvankelijk gericht was op vrijhandel, verschoof het accent gaandeweg naar lithium en andere grondstoffen. Dat merkte ook Samira Rafaela, Europarlementariër namens D66 en rapporteur over de onderhandelingen. Dat de EU zich verzekert van lithium was al belangrijk, legt ze uit, maar door de coronapandemie en de energiecrisis is die noodzaak gegroeid. „Onze geopolitieke positie wordt belangrijker, we willen onze autonomie versterken.” Ook koper en waterstof, eveneens belangrijk voor de energietransitie, worden genoemd in het handelsakkoord.

In het akkoord dat er nu na tien overlegrondes ligt, zijn afspraken gemaakt over het respecteren van milieu- en mensenrechten rondom de mijnactiviteiten. Dat is voor Chili zeker relevant; lithium winnen kost veel water en de mijnen liggen in extreem droge, kwetsbare gebieden. Daardoor schaden mijnbouwprojecten niet zelden de lokale, deels inheemse bevolking. Rafaela is zich daarvan „zeker bewust”; daarom omvat het akkoord ook passages die recht willen doen aan hun belangen.

Mocht er toch onenigheid ontstaan, dan voorziet het akkoord in instelling van een onafhankelijke commissie van experts. Die kan dan een rapport opstellen om „de dialoog tussen de conflicterende partijen te bevorderen”.