EU akkoord over gasaanpak, met nog veel open vragen

Europese lidstaten willen samen verder werken aan oplossingen voor de energiecrisis – maar over het hoe blijft nog veel onduidelijk. Na een lange en bij tijden felle discussie schaarden de EU-leiders zich in de nacht van donderdag op vrijdag achter een aantal gezamenlijke uitgangspunten. Pikantste onderdeel is de oproep aan de Europese Commissie om verder te werken aan twee varianten van een ‘prijsplafond’ op gas.

Daaronder een zogeheten ‘tijdelijke dynamische prijscorridor’ die pieken in de gasprijs moet drukken en een manier om te voorkomen dat de prijs van gas de elektriciteitsprijs ook omhoog stuwt. Maar op hard aandringen van sceptische EU-landen als Duitsland en Nederland is ook afgesproken dat zulke prijsmaatregelen alleen kunnen worden ingevoerd als ze de leveringszekerheid niet in gevaar brengen en de vraag naar gas niet omhoog stuwen. Hoe die noot kan worden gekraakt, blijft nog een hele opgave waarvan de uitkomsten onduidelijk zijn.

Dat EU-leiders uiteindelijk allemaal akkoord gingen was vooraf geen gegeven en alleen al daarom wordt het als een Europees resultaat binnengehaald. Voorzitter van de Europese Raad Charles Michel was in de nacht van donderdag op vrijdag vol vertrouwen dat het akkoord een prijsdempend effect zou hebben. „We hebben een signaal naar de markt gestuurd dat we klaar zijn om op te treden.” Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen sprak van een „zeer goede en solide routekaart om te blijven werken aan het onderwerp energieprijzen”.

‘Ongelooflijk complex’

Vooral Duitsland bleef zich lang verzetten en leek moeilijk akkoord te kunnen gaan met welke verwijzing naar een prijsplafond dan ook. Uiteindelijk ging ook de Duitse bondskanselier Olaf Scholz om, en sprak hij na afloop toch van een „goed resultaat”. Tegelijk benadrukte hij dat hij scherp in de gaten zal houden of voorgestelde maatregelen geen negatief effect op de leveringszekerheid zullen hebben. Hij sloot niet uit dat EU-leiders er in de toekomst weer op zullen terugkomen.

Premier Mark Rutte (VVD), eveneens geen groot fan van prijsingrijpen op de gasmarkt, sprak van „een goede uitkomst” en „een belangrijke stap”. Maar hij benadrukte ook dat de discussie „ongelooflijk complex is”, dat veel nog moet worden uitgewerkt en dat eventuele maatregelen geen nadelen mogen hebben. Aankomende week zullen energieministers in Luxemburg beginnen met het uitwerken van de plannen. In november kunnen diezelfde ministers dan mogelijk een meer gedetailleerd akkoord sluiten.

Lees ook: Europa twist over vraag: wat is precies een prijsplafond?

Meer overheidsingrijpen

De nu gemaakte afspraken geven een klein beetje richting aan de zoektocht naar maatregelen om de gas- en elektriciteitsprijzen te drukken, maar laten tegelijk zoveel ruimte open dat niet uit te sluiten valt dat het onderwerp later deze winter opnieuw voor spanningen gaat zorgen. Toch is de richting waarin de EU draait duidelijk: naar méér overheidsingrijpen in de gasmarkt, een wens die vanuit met name Zuid-Europa al meer dan een jaar klinkt. Daarmee zitten landen die daarover sceptisch zijn nu al maanden in het defensief en sneuvelen steeds meer van hun taboes. Voorbeeld is ook het akkoord over het deels verplicht gezamenlijk inkopen van gas dat EU-leiders op deze top sloten. Ook daartegen verzetten onder meer Nederland en Duitsland zich lang, maar inmiddels zijn ook zij hiervan enthousiaste voorstanders.

„Er is nog veel werk aan de winkel”, zei de Belgische premier Alexander De Croo, een vurig voorstander van een ‘prijsplafond’. „We duwen onszelf op onbekend terrein, waar we nog geen ervaring hebben.”