Eerbetoon aan Jan Henderik: van reclamemateriaal tot gezinsfoto’s

Intieme familiefoto’s én gelikt reclamewerk. Reisportretten uit India, de Sahara, Tunesië én rauwe Rotterdamse straatfotografie. Modeshoots van sexy modellen in badpak én campagnes voor het recht van de vrouw op abortus. En dat alles gemaakt in zwart-wit en in kleur, autonoom en in opdracht, liggend en staand, in close-up of met een groothoek. De fotografie van de Rotterdamse fotograaf Jan Henderik zwiept alle kanten op. „Er is geen eenduidige lijn in zijn oeuvre. Het is alles. Rijk in stijlen, vol van ervaring. Een oerbron van energie”, schrijft Hugo Borst van Galerie Weisbard in het voorwoord van het boek Jan Henderik dat begin deze maand uitkwam.

Henderik is geen bekende naam in de fotografiewereld. Reden voor Borst om samen met Wanda Waanders van het Rotterdamse Stadsarchief, dat in 2021 de collectie van Jan Henderik in beheer nam, Vincent Mentzel, fotograaf en fan, en dochter Marleen Henderik, de afgelopen jaren door het oeuvre van Henderik te gaan. Het boek toont een selectie van de foto’s die Henderik maakte tussen 1960 en 1990, eerst voor het Rotterdamse reclamebureau Lintas, waar hij werkzaam was, later als zelfstandig fotograaf die werkte voor bedrijven als Ford, Unilever en Lego en magazines als Viva en Avenue.

Creatieve broedplaats

Jan Henderik (1935-2018) werd geboren in Utrecht, volgde een opleiding tot schilderen en vaktekenen. Na een studie aan het Instituut voor Kunstnijverheidsonderwijs in Amsterdam, de latere Rietveld Academie, ging hij in 1962 aan de slag bij reclamebureau Lintas.

Het bleek een creatieve broedplaats, schrijft Waanders in het boek, waar copywriters en ontwerpers volop de ruimte kregen om te experimenteren met tekst en beeld en waar jonge schrijvers en creatievelingen als Cor Vaandrager, Rien Poortvliet, Willem Duys en Heere Heeresma aan het begin van hun loopbaan wat bijverdienden.

In 1962 ontmoette Henderik zijn vrouw Leni, die ook zijn muze werd, en waarmee hij, nadat hij zijn baan bij Lintas opzegde en fotograaf werd, samen met hun dochtertje Marleen in een Citroën 2CV naar India en de Sahara reed. Hij zou meerdere reisreportages maken, in onder andere Italië en Frankrijk, maar fotografeerde vooral in Rotterdam, waar hij een bijzondere aandacht aan de dag legde voor de inwoners. Een stevige vrouw die op straat over haar schouder recht de camera in kijkt, oude mannen die met een hondje tussen hen in op een stoepje zitten te keuvelen; de toon van zijn beelden is licht en vol humor.

Dat zien we ook in de serie portretten die hij in de jaren zeventig van bewoners in de Rotterdamse wijk Spangen en op Zuid maakt. Er is bloemetjesbehang in benauwd kleine kamertjes, er zijn volle asbakken, een jongen van krap vijftien, met een sigaret in de hand. Bij Henderik worden het vooral vrolijke, energieke beelden.

Een belangrijke plaats in het boek is er voor de foto’s die Henderik maakte van zijn gezin. Er wordt gedanst, er wordt gelachen, er zijn jolige reclamevrienden over de vloer. Er wordt gereisd en maandenlang geleefd in de krappe ruimte van de 2CV. Er is een foto van een zieke Leni op een smoezelige hotelkamer in Calcutta, een van vader en dochter samen in het gras. Ze doen denken aan het werk van Ed van der Elsken, die eveneens vaak zijn gezin en vrouw fotografeerde. Ook bij Henderik krijg je mooie inkijkjes in een sprankelend bohémienleven.