Een koortsig relaas bij de angst dat je kind zal sterven

‘Ik wil geen migrantenkind meer zijn.” Sadettin Kirmiziyüz klinkt vastbesloten. Zijn kinderen zullen gewoon kinderen zijn. Hun naam, die ze nu nog moeten spellen, zal een gewone naam zijn. In Monumentaal vertelt de theatermaker wat dat besluit betekent, aan de hand van een schets van zijn familiegeschiedenis.

De aanleiding voor zijn relaas is de angst dat zijn net geboren kind zal sterven. In de lift van het ziekenhuis wordt hij overvallen door het gevoel weg te zinken en hij spreekt gejaagd, alsof hij alles beleeft als een koortsdroom – een koortsigheid die hij nodeloos dik aanzet. Zijn moeder belt om te zeggen dat hij moet bidden; van zijn vader weet hij dat die alleen zal opmerken dat hij sterk moet zijn, zoals het zijn vader zelf geleerd is door zijn vader.

Net als zijn eerdere monologen is Monumentaal een hyperpersoonlijke vertelling opgetrokken rond zijn familie en ouders. Die aanpak heeft Kirmiziyüz een van de meest relevante theatermakers van het land gemaakt, met name door het even diepgravende als entertainende Some day my prince will come (2012) en het confronterende en bijtende Citizen K. (2019). Vergeleken met die gelaagde werken voelt Monumentaal als een tussendoortje.

Lees ook dit interview Theatermaker Sadettin Kirmiziyüz: ‘Kirmiziyüz is gewoon een Nederlandse achternaam’

Migratieverhaal

Het migratieverhaal van zijn Turkse ouders wordt liefdevol verteld, maar het verloopt langs bekende lijnen: vanuit een traditioneel dorp de oversteek wagen, werken in fabrieken in de veronderstelling snel terug te keren en dan in Nederland blijven zonder werkelijk te aarden. Terwijl normaliter daar zijn kracht ligt, voegt Kirmiziyüz geen details of anekdotes toe die deze geschiedenis doen oplichten.

Wat hij niet vertelt, al die tijd staande in de lift, is hoe hij tot zijn nieuwe levensinzicht komt. Opeens is het er, als reactie op de overtuiging van zijn gelovige ouders dat God alles zal bepalen. Hij wilde dat ook geloven, na zijn successen in het theater en zijn geluk in het leven, maar waarom wordt zijn kind dan zo beproefd?

Het decor met drie metershoge, door blaasbalgen opgepompte en weer leeglopende rode harten symboliseert de fragiliteit en kwetsbaarheid van de situatie. Het is een kwetsbaarheid die in de haarvaten van zijn monoloog en in zijn spreken ontbreekt. Bij gebrek aan ambivalentie, aan twijfel, aan een worsteling met het inzicht dat hem overvalt, is Monumentaal eenduidiger en vlakker dan goed is. Dat maakt ook dat het voorziene happy end van de ziekenhuiscrisis relatief onberoerd laat.