‘Doorgeschoten’ Israëlisch offensief in Gaza zet relatie met de VS op het spel

De traditioneel hechte relatie tussen Israël de Verenigde Staten vertoont barsten als gevolg van de Gaza-oorlog. Steeds openlijker vallen vooral prominente Amerikaanse Democraten de Israëlische premier Netanyahu aan, die blijft aansturen op een offensief tegen Hamas bij de grensplaats Rafah zonder zich te bekommeren om het lot van de hongerende burgerbevolking daar.

Het verst ging afgelopen donderdag de leider van de Democratische meerderheid in de Senaat, Chuck Schumer, zelf van Joodse afkomst. „Ik geloof ook”, zei hij in een toespraak, „dat premier Netanyahu de weg kwijt is door zijn politieke overleven boven het belang van Israël te stellen.” Een toespeling op het feit dat Netanyahu weer rechtsvervolging riskeert wegens corruptie zodra hij premier af is. Schumer waarschuwde voorts dat Israël een paria op het internationale toneel dreigt te worden doordat zoveel Palestijnse burgers bij de Gaza-oorlog om het leven komen. „De coalitie van Netanyahu voldoet niet meer aan de behoeften van Israël na 7 oktober”, concludeerde hij. Op die dag begon de Gaza-oorlog met een bloedige aanval van Hamas op Israël.

President Biden, die zelf het Israëlische offensief in de Gazastrook ten koste van meer dan 30.000 doden al had aangeduid als ‘doorgeschoten’, prees Schumers toespraak naderhand. Eerder vorige week had een rapport van Amerikaanse inlichtingendiensten voor het Congres al voor ophef gezorgd. Daarin werd geconstateerd dat het wantrouwen van de Israëlische kiezers tegenover Netanyahu’s leiderschap was toegenomen. „We verwachten grote protesten waarbij zijn ontslag wordt geëist en nieuwe verkiezingen”, aldus het rapport. „Een andere, meer gematigde regering is mogelijk.”

Al ruim een maand heeft Biden geen telefonisch contact met Netanyahu

Op dat laatste leek de Amerikaanse regering twee weken geleden al een voorschot te hebben genomen door Netanyahu’s belangrijkste politieke rivaal, Benny Gantz, met open armen in Washington te ontvangen. Biden zelf verbleef op dat moment weliswaar in Camp David, maar Gantz , die sinds oktober deel uitmaakt van het oorlogskabinet, werd op het Witte Huis ontvangen door vicepresident Kamala Harris en ontmoette ook minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken.

Dit alles was volgens analisten vooral bedoeld als een niet mis te verstaan signaal aan Netanyahu. De premier wacht al sinds het aantreden van zijn nieuwe coalitie eind 2022 op een uitnodiging om naar Washington te komen. Maar die zal in de huidige omstandigheden voorlopig nog op zich laten wachten. Al ruim een maand heeft Biden – ondanks alle spanningen rond de Gaza-oorlog – ook geen telefonisch contact meer met Netanyahu gehad.

Netanyahu op zijn beurt reageerde diep beledigd op de recente reeks Amerikaanse stekeligheden. „We zijn geen bananenrepubliek”, zei hij zondag tegen het Amerikaanse Fox News. „De bevolking van Israël zal bepalen wanneer ze verkiezingen zal hebben en wie ze verkiest, en dat is niet iets wat ons zal worden opgedrongen.” Eerder had hij al verklaard dat Israël „geen protectoraat” is van de Verenigde Staten.

Offensief Rafah

De premier maakte ook duidelijk dat hij vastbesloten blijft een offensief te lanceren bij Rafah, het laatste bolwerk dat nog in handen van Hamas is. Volgens Netanyahu is zo’n offensief onontbeerlijk om voorgoed een einde te maken aan de aanwezigheid van Hamas in de Gazastrook. De regering-Biden heeft echter gewaarschuwd dat een grootschalige aanval op Rafah alleen mag plaatsvinden als Israël een geloofwaardig evacuatieplan heeft voor de ruim een miljoen gevluchte Gazanen, die zich in Rafah en omgeving bevinden. Zo’n plan heeft Israël nog niet gepresenteerd. Biden sprak vorige week zelfs over een Rafah-offensief als een „rode lijn”, die Israël niet moest passeren.

Ook blijft Netanyahu zich verzetten tegen een staakt-het-vuren, waarover inmiddels – met tussenpozen – al maanden wordt onderhandeld. De Amerikanen zeggen te begrijpen dat Israël de wapens nog niet definitief wil laten rusten, zolang Hamas niet is verslagen, maar dringen uit humanitaire overwegingen wel aan op een tijdelijk staakt-het-vuren. Daarbij zouden ook de gijzelaars, of althans een deel van hen, kunnen vrijkomen in ruil voor de vrijlating van Palestijnse gevangenen.

De toenemende honger onder de Gazanen – volgens artsen zijn er inmiddels al tientallen kinderen bezweken aan ondervoeding – en de beelden van wanhopige burgers zorgen ook voor steeds meer frictie tussen Israël en de VS. Bij de Amerikaanse voorverkiezingen ondervond Biden, die als relatief pro-Israël binnen zijn partij geldt, ook dat een deel van zijn achterban zich van hem afkeert omdat ze hem te slap vinden tegenover Israël. Volgens Washington en volgens een groot deel van de internationale gemeenschap moeten de Israëliërs veel meer en sneller vrachtwagens met hulp tot de Gazastrook toelaten.

Omdat Israël daaraan in de praktijk niet meewerkte, besloten de Amerikanen daarom een tijdelijke pier aan te leggen, waarlangs hulp dan vanaf Cyprus moet worden aangevoerd. Ook voeren de VS – net als andere landen – de laatste weken voedseldroppings vanuit de lucht uit. Hulpverleners wijzen er echter op dat het nog altijd veel doelmatiger zou zijn om de hulp over land aan te voeren met vrachtwagens.

Netanyahu weet dat hij aan Republikeinse kant op meer krediet kan blijven rekenen. Met Bidens voorganger Donald Trump had hij een veel warmere relatie dan nu met Biden. Ongetwijfeld hoopt Netanyahu dan ook op een overwinning van Trump bij de presidentsverkiezingen in november. Of Netanyahu zelf er dan nog zit, is de vraag. Ook een meerderheid van de Israëliërs zou hem graag van het politieke toneel zien verdwijnen, blijkt uit opiniepeilingen. En de extreemrechtse coalitie die Netanyahu aanvoert, maakt geen erg stabiele indruk.

Minder zware bommen

Ondanks het groeiende venijn dat in de relatie met de huidige Democratische regering sluipt, heeft Biden laten blijken dat het stoppen van de Amerikaanse wapenleveranties aan Israël voor hem nog een stap te ver is, al zouden veel partijgenoten dat graag zien. Wel vermoeden analisten dat de VS inmiddels de samenstelling van het wapenpakket hebben aangepast: meer precisiemunitie en minder massieve zware bommen, zodat er mogelijk minder slachtoffers vallen.

De problemen in de Amerikaans-Israëlische betrekkingen gaan overigens dieper dan persoonlijke tegenstellingen tussen Biden en Netanyahu. Hoewel hij doorgaans een wat minder harde toon aanslaat dan Netanyahu, zou ook zijn rivaal Gantz – zelf een generaal in ruste – vermoedelijk kiezen voor een offensief bij Rafah. Het is maar de vraag of hij meer oog zou hebben voor de belangen van Palestijnse burgers.

Ook Gantz wil geen eigen Palestijnse staat, zoals de Amerikanen bepleiten, en ook hij zal niet staan te trappelen om veel meer humanitaire hulp voor de Palestijnen door te laten. Gantz weet dat dat in Israël niet populair is. Vorige maand in elk geval zei tweederde van de Joodse bevolking het ongewenst te vinden om humanitaire hulp door te laten voor de Gazanen, zo bleek uit onderzoek van The Israel Democracy Institute. Bijna tweederde zag op dat moment ook niets in de stichting van een gedemilitariseerde Palestijnse onafhankelijke staat.

Het is daarom onzeker, zelfs als er conform de voorspelling van de Amerikaanse inlichtingendiensten nieuwe verkiezingen en een nieuwe leider zouden komen, of de Israëlisch-Amerikaanse betrekkingen weer even hartelijk zouden worden als vanouds.

Lees ook De VS bouwen noodpier bij Gaza – zonder maar één voet aan wal te zetten

Delen Mail de redactie