Door verandering van het klimaat ontstaan er steeds meer malariagebieden

Klimaatverandering en politieke conflicten bemoeilijken het terugdringen van hiv, tuberculose en malaria. Het doel om in 2030 een einde te maken aan deze infectieziekten lijkt niet haalbaar.

Dat meldt The Global Fund, wereldfonds ter bestrijding van die ziekten, in een rapport dat maandag is gepubliceerd. De publicatie laat wel zien dat er een „recordversnelling” te zien is bij de bestrijding van deze drie infectieziekten. Maar het wordt moeilijk om die lijn in de toekomst door te trekken, zegt Peter Sands, uitvoerend directeur van The Global Fund. „Dit wordt bijzonder uitdagend in omgevingen waar mensen onbewoonbare gebieden ontvluchten”, zegt hij in een toelichting op de rapportage.

Door verandering van het klimaat ontstaan er steeds meer malariagebieden in de wereld: zo verspreidt malaria zich op plekken waar het voorheen te koud was voor de Anopheles-mug die de parasiet draagt. Daarnaast beschadigen conflictgebieden de infrastructuur van de volksgezondheid: mensen die ziek worden, hebben geen toegang meer tot medische behandelingen.

Lees ook: Het aantal mensen met honger neemt toe, de mondiale voedselhulp neemt af

En door voedselonzekerheid en waterschaarste worden mensen weggejaagd van hun woonplaats, waardoor zij kwetsbaarder worden voor ziekten. Vorig jaar gaf Nederland 180 miljoen euro aan The Global Fund en is daarmee in omvang de negende donateur.

Klimaat als grootste bedreiging

In veel van de landen waarin The Global Fund investeert, is het moeilijker geworden om de drie infectieziekten te bestrijden. Volgens de organisatie is de verandering van het klimaat de grootste bedreiging. Dat heeft de meeste impact op malaria. De voornaamste verandering die de organisatie ziet is het ontstaan van nieuwe malariagebieden in de hooglanden van Afrika, zoals in Kenia en Ethiopië.

Daarnaast is de verwachting dat ook cyclonen, overstromingen en andere natuurrampen „een dramatische stijging” van het aantal malaria-infecties zullen veroorzaken, bijvoorbeeld in landen als Malawi en Pakistan. „We zullen achter blijven lopen op het klimaat, maar we proberen wel een inhaalslag te maken”, zegt Sands.

Ook gewapende conflicten bemoeilijken de strijd tegen infectieziekten

Door conflicten, groeiende ongelijkheid en toenemende bedreiging van de mensenrechten, wordt het voor The Global Fund steeds moeilijker om ervoor te zorgen dat de meest kwetsbare mensen de verzorging krijgen die ze nodig hebben. Gewapende conflicten overspoelen de gezondheidszorg – die al overbelast is – en maken het moeilijk om bijvoorbeeld medicijnen op de juiste plek te krijgen.

Meer malariagebieden

Ook worden de preventie-interventies, om ziektes te voorkomen, in die gebieden onderbroken als gevolg van conflicten. Die maken het voor The Global Fund moeilijk om samen te werken met hulpverlenende partners in oorlogsgebieden, zoals in Soedan, Oekraïne, Afghanistan of Myanmar. „Op plekken waar kogels in het rond vliegen is het een stuk moeilijker om een kind met koorts naar een kliniek te brengen”, zegt Sands. „Toen de ziekenhuizen in Oekraïne werden gebombardeerd en mensen hun huizen verlieten, hebben we meteen uit ons noodfonds bestelwagens ingezet als mobiele klinieken.”

Lees ook: Ghana keurt als eerste nieuw ‘wereldveranderend’ malariavaccin goed

In sommige delen van Afrika lopen jonge meiden meer risico om geïnfecteerd te raken door hiv dan jongens, vanwege bijvoorbeeld gendergerelateerd geweld of economische en educatieve achterstanden. „Hierin speelt Nederland al jarenlang een grote, leidende rol. Nederland zet zich in voor gendergelijkheid en mensenrechten in kwetsbare gebieden”, zegt Sands.

Volgens hem moet er geïnvesteerd worden in duurzame hulpmiddelen, om de dodelijke infectieziekten te bestrijden en zich tegelijkertijd voor te bereiden op toekomstige gezondheidsbedreigingen.

In 2022 heeft de organisatie meer dan 5,2 miljard dollar geïnvesteerd om de ziektes te bestrijden. De resultaten overtreffen de cijfers van vóór de coronapandemie. Het meest opvallend is dat er vorig jaar 220 miljoen muskietennetten zijn verstrekt in de strijd tegen malaria. Dat betekende een stijging van ruim 17 procent ten opzichte van 2021, toen er 188 miljoen klamboes werden uitgedeeld.

Strijd tegen hiv

Ook was er een vooruitgang te zien in de strijd tegen hiv: 24,5 miljoen mensen kregen therapie met antiretroviral-medicijnen. Dat betekende een stijging van bijna 12 procent in vergelijking met 2021. Ook werden vorig jaar 6,7 miljoen mensen behandeld voor tuberculose, ruim 42 procent meer dan het jaar ervoor.

The Global Fund vindt het belangrijker om voor een lage prijs zoveel mogelijk mensen te helpen en te investeren in innovatieve hulpmiddelen, dan rekening te houden met duurzaamheid. Dit kan soms nog botsen met de milieu-impact die de farmaceutische bedrijven hebben, zoals de uitstoot van broeikasgassen. „Bij het inkopen van hulpmiddelen proberen wij duurzame verpakkingen en transportmiddelen te kiezen”, zegt Sands.

Om de vaart te houden in de strijd tegen hiv, tuberculose en malaria wil de organisatie de eerlijke toegang tot innovatieve hulpmiddelen versnellen. Zo investeert The Global Fund in de dapivirine-ring, ter preventie van hiv bij vrouwen, en in hiv-medicijnen voor kinderen. Om tuberculose tegen te gaan zet de organisatie in op mobiele röntgenapparatuur. Ook worden er goedkopere behandelingen tegen tuberculose aangeboden. En in 2024 zal het vernieuwde muskietennet, met twee „aanzienlijk effectievere” muggenverdelgers, op grote schaal beschikbaar zijn.