Dood van Marokkaanse Meriem (14) na abortus ‘raakt ons allemaal’

‘Hoeveel meiden en vrouwen moeten er nog sterven voor er iets verandert?” vraagt Ibtisamme Betty Lachgar zich af. Ze is mensenrechtenactivist, strijdt al jaren onder meer voor het recht op abortus en vrouwenrechten. Sinds vorige week hoort ze de roep om de abortuswet in Marokko te herzien luider worden, maar de aanleiding stemt haar heel treurig: de dood van een veertienjarig meisje.

Het meisje uit Midelt, een provincie in het Atlasgebergte in het midden van het land, overleed afgelopen week na het ondergaan van een illegale abortus waartoe zij was gedwongen door haar 25-jarige verkrachter. De abortus werd in het huis van de verkrachter uitgevoerd door een verloskundige die in het regionale ziekenhuis werkt. Zij kreeg hulp van een technicus die zich voordeed als verpleger. Het meisje, Meriem, zou bij de ingreep te veel bloed hebben verloren, waardoor ze stierf.

Lees ook: ‘Aan alle poortwachters van de patriarchale tempel, mijn baarmoeder bedankt u’

„Dit tragische verhaal van mannelijk geweld, van seksistisch en seksueel geweld, marteling en uitbuiting van minderjarigen, raakt ons allemaal”, zegt Betty Lachgar, oprichter van de Alternatieve Beweging voor Individuele Vrijheden (MALI). „De mannen beheersen ons lichaam, onze seksualiteit en ons leven. Overal is mannelijke dominantie te zien, zelfs binnen het gezin.” Op Twitter publiceerde Lachgar als protest een foto van zichzelf, zittend in een kleine ruimte gevuld met nepbloed. Gekleed in een zwart shirt en zwarte broek en met een gebalde vuist in de lucht poseert ze met haar benen wijd. Met haar beweging MALI helpt ze vrouwen die hun zwangerschap willen beëindigen, maar niet naar de dokter kunnen, aan abortuspillen.

De dood van de tiener veroorzaakte veel woede onder de bevolking. Vooral vrouwenrechtenorganisaties spreken zich fel uit over de abortuswetgeving, waarin het plegen van een abortus wordt gecriminaliseerd. Printemps de la Dignité (Lente van de waardigheid), een collectief waarbij meerdere vrouwenorganisaties zijn aangesloten, eiste in een statement actie van de regering: „Wij willen dat medische abortussen bij wet worden gereguleerd in de zorg volgens de norm die door de Wereldgezondheidsorganisatie is vastgesteld. Er moet een plan ontwikkeld worden voor de preventie van ongewenste zwangerschappen. En seksuele voorlichting moet toegankelijker worden gemaakt voor meisjes en vrouwen.”

Bijverdienen

In Marokko zouden dagelijks zeker vierhonderd vrouwen een illegale abortus ondergaan, volgens cijfers van vrouwenrechtenorganisatie l’AMPF. Zo’n abortus kost rond de driehonderd euro en wordt vaak uitgevoerd door onkundige mensen die snel wat willen bijverdienen. Bij ongeveer één op de twintig vrouwen die bij het baren van een kind overlijden, is de oorzaak een abortus.

De politie heeft de bij de dood van Meriem betrokken verloskundige – die vaker illegale abortussen heeft uitgevoerd – gearresteerd, evenals de technicus en de verkrachter. Ook de moeder van het slachtoffer werd door de politie meegenomen. Het is niet duidelijk wat haar rol is geweest bij het overlijden van haar dochter. Het slachtoffer is inmiddels begraven in haar geboorteplaats, Boumia.

De huidige abortuswet stamt uit de tijd dat de Fransen Marokko hadden gekoloniseerd. In het gewraakte artikel 453 staat dat een abortus strikt verboden is, tenzij anders de gezondheid en/of het leven van de vrouw in gevaar komt én haar partner toestemming geeft om de zwangerschap te beëindigen. Wanneer dit het geval is, moet er ook nog eens een gerechtelijke procedure worden gestart. Wie toch een (illegale) abortus ondergaat, riskeert behalve de dood ook een gevangenisstraf, van zes maanden tot vijf jaar.

Dagelijks zouden in Marokko zeker vierhonderd vrouwen een illegale abortus ondergaan

In 2015 gaf de Marokkaanse koning Mohamed VI de opdracht aan de minister van Islamitische Zaken en Justitie om zich over de wet te buigen en die te herzien. In die herziening zou komen te staan dat vrouwen ook een zwangerschap mogen beëindigen bij verkrachting, incest of misvorming van de foetus. Dat voorstel kwam uiteindelijk niet door het parlement.

Lees ook: Over persvrijheid praat je niet in Marokko

In 2019 werd het debat weer flink aangezwengeld na de arrestatie van de kritische journalist Hajar Raissouni. Zij werd in augustus 2019 gearresteerd bij een kliniek waar zij en haar partner een afspraak hadden met een gynaecoloog. Volgens deze arts had Raissouni een behandeling ondergaan om een zwangerschap te beëindigen, maar zij ontkende dit. Tijdens de rechtszaak tegen haar kon Raissouni aantonen dat ze niet zwanger was en dus geen abortus had ondergaan, maar ondanks dat bewijs werd zij, evenals haar partner, veroordeeld tot één jaar cel. De arts kreeg twee jaar gevangenisstraf. Na aanhoudende protesten kregen in oktober van datzelfde jaar het stel én de arts een koninklijk pardon.

‘De andere Hajars’

Die protesten werden aangezwengeld door Moroccan Outlaws 490, een collectief dat direct na de arrestatie van Hajar Raissouni werd opgericht. Met die strijd won het collectief in 2020 de Franse Simone de Beauvoir-prijs voor de strijd voor vrijheid van vrouwen. Inmiddels zet het collectief zich in voor wat het noemt „de andere Hajars”. Sinds dinsdag kleuren socialemediaprofielen van Marokkanen groen en bevatten ze de hashtag #Meriem. „Na de dood van Meriem zagen we dat geen politicus er over sprak. Dat maakte ons verdrietig”, zegt Sonia al Tarab van Moroccan Outlaws 490. „Hoeveel slachtoffers moeten we nog betreuren? We zijn het zat”.

„Het criminaliseren van abortus belet vrouwen niet om een abortus te laten plegen. Het verhindert hen alleen om dit op een waardige en veilige manier te doen”, zegt Ghita van Kouni Mra (Wees een vrouw). Volgens Ghita is het zelfs onmogelijk hierover een debat te voeren. „Dan krijg je te horen dat het islamitische wetten zijn en dat we daar niet aan mogen komen. Maar veel van onze wetten zijn helemaal niet islamitisch, maar eerder patriarchaal.” Volgens Ghita vinden fatale abortussen vooral in de lage sociale klasse plaats. Wie er het geld voor heeft, kan naar het buitenland of een privé-arts betalen voor een veilige abortus.

Ghita en Lachgar zijn pessimistisch over verandering van de wet. „Er is geen discussie over abortusrechten als fundamentele vrouwenrechten. Mannen beslissen welke vrouwen mogen aborteren en welke niet, en in welke situatie”, zegt Lachgar. Al Tarab probeert nog wel hoop te hebben. „De maatschappij is aan het veranderen. Vrouwen zijn nu ook kostwinner. De wetten moeten dus ook veranderen en worden aangepast aan de tijd waarin we leven.”