‘Het eerste deel, het ‘O Fortuna’, kent iedereen. Ook als je denkt dat je het niet kent, heb je het wel eens gehoord. Het wordt veel gebruikt in films en reclames. Ik heb het 150 keer gedirigeerd, en nog gaat het me niet vervelen. Een uitvoering is eigenlijk net als een mensenleven: je weet vooraf nooit welke kant het opgaat. Aan het begin is het stil op het podium. Dan volgt die eerste paukenslag. Daarna kun je als dirigent de richting bepalen: ik kan het vandaag sprankelend laten klinken, morgen demonisch, overmorgen religieus.”
Dirigent Raymond Janssen heeft al ruim 150 keer de Carmina Burana gedirigeerd. Voor het vijftiende jaar tourt hij met de International Symphony Orchestra uit het Oekraïense Lviv en het nationale koor van Oekraïne ‘Dumka’ door Nederland. Normaal gesproken om het jaar, maar de concerten zijn zo populair dat ze het de laatste drie jaar achter elkaar spelen.
„Het is een heel bijzonder stuk, die alles heeft van spektakel tot lyrische passages. Lust, liefde, verslaving, gokken, banale stukken: alles wat in een mensenleven langskomt zit erin. Het begint al met die opening: O Fortuna, de godin van het lot die aan het rad van fortuin draait. In het verloop van Carmina Burana draait het rad. De componist, Carl Orff, gebruikte er het middeleeuwse handschrift Carmina Burana voor, geschreven in het Latijn door aan lagerwal geraakte Beierse monniken.
Bierpullen op tafel
„De stukken van de drie solistische zangers illustreren mooi hoe Orff de muziek steeds boeiend houdt. Als de tenor bijvoorbeeld zingt hoe hij aan een spit hangt en gebraden wordt als een zwaan in ‘Olim Lacus Colueram’ (Ooit aanbad ik een meer’), wordt de muziek plots jazzy.
„Na de opening klinken er liefdesliederen ‘In de lente’. Daarna draait het rad van fortuin door naar ‘De Taveerne’. „In het ritme, alleen gezongen door mannenkoor, hoor je de kroeggasten met bierpullen op tafel slaan. Tussendoor wordt er even gesproken over het leven en dan barst het ritme van de pullen weer los. Een solo die ook altijd succesvol is bij het publiek is ‘Ego Sum Abbas’ (‘Ik ben de abt’): die gaat over een dronken priester die een monoloog over zichzelf ophoudt. Maar die scène wordt vervolgd door sopraansolo’s in ‘Het Hof der Liefde’; een amoureus deel met opvallend hoge noten. Dat is een reactie op de drank en die banale taveerne.
„Aan het einde klinkt het ‘O Fortuna’ opnieuw. De cyclus van ervaren, beleven, hopen, geluk en pech: alles herhaalt zich. Er is geen begin en geen einde.”
Lees ook Ballet in oorlogstijd: het Oekraïense Nationale Ballet danst door
