De Zuid-Koreaanse kunstenaar Kimsooja laat zien hoe textiel en migratie samenhangen

In 1951 schilderde Robert Rauschenberg (1925-2008) zijn iconische White Paintings. Een serie modulaire doeken, die hij volledig bedekte met witte muurverf. Zijn uitgangspunt? Door vrijwel niets af te beelden maakt Rauschenberg je zowel bewust van de materie op het doek, als kleine nuances rondom het schilderij, zoals schaduw en licht.

In museum de Lakenhal in Leiden doen de lege schilderdoeken van de Zuid-Koreaanse Kimsooja (1957) op het eerste gezicht even denken aan Rauschenberg. Maar al snel wordt duidelijk dat Kimsooja met de installatie Meta-Painting (2020), onderdeel van haar solo-tentoonstelling Thread Roots, de focus niet wil leggen op subtiliteiten rondom een homogeen oppervlak. Haar werk gaat juist over dat wat er achter het schilderij zit, de drager van de afbeelding: het textiel.

Kimsooja groeide op in Zuid-Korea en werkt en woont nu in Parijs en Seoul. Haar werk is internationaal bekend en was onder andere te zien op de Biënnale van Venetië (2013) en op de Documenta (2017) in Kassel. De tentoonstelling Thread Roots is Kimsooja’s eerste Nederlandse solotentoonstelling. Kenmerkend voor haar werk is het samenbrengen van Koreaanse tradities, persoonlijke verhalen en thema’s als migratie en mobiliteit. In haar oeuvre is textiel zowel het materiaal waarmee ze werkt, als ook een terugkerend thema.

Persoonlijke verhalen

Zo bestaat de installatie Meta-Painting uit zeven grote schilderdoeken, waarvoor Kimsooja de vlasplanten voor de productie van het linnen zelf zaaide en oogstte. Op de vloer liggen ‘bottari’s’: geknoopte bundels textiel, waar volgens Koreaanse traditie persoonlijke bezittingen in worden vervoerd. Sinds de jaren negentig komen de bottari’s regelmatig voor in haar performances, foto’s en sculpturen. Veel van die bundels knoopte ze van kleurrijke beddenspreien, maar in Meta-Painting zijn ook de bottari’s van blanco linnen.

Waar Kimsooja met onbeschilderde doeken de schilderkunst reduceert tot haar basisvorm, symboliseren de bottari’s in Kimsooja’s oeuvre persoonlijke verhalen, mobiliteit, migratie en vluchten. Jammer is alleen dat de onderlinge samenhang tussen de schilderdoeken en de bottari’s in Meta-Painting niet verder lijkt te rijken dan het blanco, zelfgeproduceerde linnen.

Wat de Leidse museumcollectie en het werk van Kimsooja met name verbindt (naast het ambacht van het textiel op zichzelf), is de relatie tussen textiel, migratie en transport. In de 17de eeuw bloeide de textielindustrie in Leiden op. Arbeiders uit verschillende landen waren werkzaam in de industrie, dikwijls omdat ze hun thuis hadden verlaten vanwege politieke of religieuze redenen.

Ook in Kimsooja’s werk komen textiel, migratie en verhuizen steeds weer op verschillende manieren samen. Op de foto Cities on the Move – 2727km Bottari Truck (1997-2001) zit Kimsooja op een berg kleurrijke bottari’s in de laadbak van een vrachtwagen. De wagen rijdt langs alle huizen waar ze in haar jeugd woonde. In dezelfde zaal staat ook Deductive Objects-Bottari Cart (2007), waarin het thema transport weer op heel andere wijze terugkomt. Het werk bestaat uit een ouderwetse Franse transportkar voor stokbroden, maar is nu gevuld met kleurrijke bottari’s.

Diepere connectie

Speciaal voor de Lakenhal maakte Kimsooja ook nieuw werk, dat een dialoog aan moet gaan met de Leidse textielcollectie. Als bezoeker kun je door verschillende stalen Koreaanse stof bladeren, achter elkaar uitgestald op een grote houten tafel uit de vaste museumcollectie. Zichtbaar wordt vooral dat kleurenstalen al decennia veelvoorkomende objecten zijn in de textielindustrie, maar naar een diepere connectie tussen de Leidse collectie en de Koreaanse kleurenstalen blijft het zoeken.

Tussen 2010 en 2019 reisde Kimsooja naar diverse landen om gebruiken en processen rondom textiel te documenteren in diverse culturen. Uit de zesdelige videoreeks Thread Routes zijn hoofdstuk 4 (Marokko) en hoofdstuk 6 (China) te zien. Knap is hoe Kimsooja op ongedwongen wijze verbanden legt tussen het landschap en textiel. In een half uur tijd passeren vrouwen die weven en borduren, mannen die stof kleuren, architectuur, diverse rituelen, en het landschap. De twee video’s spelen op grote schermen naast elkaar, waardoor er tussen de beelden van China en Marokko een dialoog lijkt te ontstaan. Kimsooja filmt water, woestijnen, landbouwakkers en bergen. Ingezoomd zijn de landschappen soms nauwelijks te onderscheiden van de geweven patronen. Agrarische akkers lijken plots draden die elkaar kruisen en overlappen.

Kimsooja laat in de video’s veel ruimte voor de toeschouwer; er wordt niet gesproken, en de audio onder de video’s bestaat slechts uit omgevingsgeluiden. Door spaarzaam in te vullen, biedt Kimsooja de mogelijkheid zelf diverse verbanden te leggen. Juist hierdoor ontstaat een rijke weergave van de culturele aanwezigheid van textiel in diverse samenlevingen.

Delen Mail de redactie

Lees verder…….