De terugkeer van ‘De Tong’

Daar ligt De Tong, in zijn volle glorie gestrekt in een loods bij Den Helder. Drie jaar geleden stond het groenkoperen, negen meter hoge ovale beeld van Rudi van de Wint nog trots overeind langs de A6 op de Knardijk, de grens tussen Oostelijk- en Westelijke Flevoland. Tot in 2020 een februaristorm het beeld velde. De Tong is een enorm ding zoals het hier op de vloer ligt: 4 meter breed, 1,5 meter dik en 11 ton zwaar. Van dichtbij zie je pas hoe het volledig met dik koperdraad is omwikkeld. Gijs van de Wint, die samen met zijn broer Ruud jr. het erfgoed van zijn vader beheert en onderhoudt, zegt dat ze eind januari klaar zijn met de restauratie.

Het beeld wordt hersteld op De Nollen, het duingebied onder Den Helder waar kunstenaar Rudi van de Wint (1942-2006) sinds begin jaren tachtig woonde en werkte. Zijn beide zoons wonen en werken er nu met hun gezinnen. Ze onderhouden het beeldenpark en de bouwsels met muurschilderingen van hun vader. De Tong is begin jaren negentig op een werkplaats in Den Helder gemaakt, vandaar dat het ook voor Gijs van de Wint best een bijzonder moment was toen een vrachtwagen De Tong twee maanden geleden naar De Nollen kwam brengen, na 2,5 jaar in een opslagplaats op Flevoland.

Het beeld ligt nu naast de beeldentuin in een van de drie grote betonnen loodsen waarin later een museum moet komen voor de schilder- en tekenkunst van Rudi van de Wint. „We hadden dit jaar bijna 7.000 bezoekers op De Nollen. De expositie over zijn schilderijen in Stedelijk Museum Alkmaar is door 36.000 mensen bezocht.” Maar de financiering van het museum is nog niet rond. Eén van de bouwskeletten fungeert als werkplaats.

Lees ook: ‘De Tong’ wordt duur betaald

Lucifer

De provincie Flevoland is sinds 1992 eigenaar van De Tong. Het lukte gedeputeerde Michiel Rijsberman (D66, Cultuur) om eind april 2021 een bijna volledige Provinciale Staten achter restauratie en terugplaatsing te krijgen. Eerder onderhoud aan het beeld had al bijna drie ton gekost. Er was aarzeling om in coronatijd extra geld aan kunst te besteden en uit religieuze hoek was weerstand tegen de toenmalige naam van het beeld, De Tong van Lucifer. Een SGP-statenlid deed het elke keer dat hij er langsreed aan de duivel denken.

„Het beeld is voor heel veel mensen een landmark en het geeft identiteit aan de plek”, zegt Rijsberman. „Daarom vond ik het extra pijnlijk dat een deel van de mensen echt last van de naam had. Als het ook volgens de kunstenaar eigenlijk gewoon De Tong mocht heten, dan moeten we het niet meer verkeerd noemen. Ik let er op dat ik het L-woord niet meer in mijn mond neem.”

Uiteindelijke stemden slechts 5 van de 39 Statenleden tegen (Denk, GO en PVV). „Het onderzoek naar wat er precies aan engineering moest gebeuren heeft lang geduurd”, zegt Rijsberman. „Het plan was pas begin dit jaar gereed.” Daarna volgde de aanbesteding en in juni kreeg het bedrijf RW van de Wint B.V. de opdracht. Op advies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed begeleidt een deskundige de restauratie namens de provincie. Een ingenieursbureau heeft het beeld onderzocht en een plan uitgewerkt. „Het budget van 125.000 euro blijkt toereikend voor de begeleiding en het bedrijf van Van de Wint”, zegt Rijsberman.

Torderen

„Uit de rapporten bleek dat De Tong is gaan ‘torderen’ omdat het zo’n windvanger is”, vertelt Van de Wint. „Na dertig jaar breekt dan zelfs zo’n hele dikke stalen H-balk.” Want dat is wat tijdens die laatste storm gebeurde. De staander bleek al die jaren een heel miniem klein beetje horizontaal bewogen te hebben, en net als een paperclip, schrijft het rapport, breekt hij dan op een keer. Het omhullende beeld zakte toen scheef.

„Nu hebben we de staander dubbel zo sterk gemaakt”, zegt Van de Wint. De onder- en bovenkant van de H zijn met een dikke plaat staal afgesloten, zodat ze niet meer kunnen wrikken. „Het is nu een koker en die tordeert niet. Geweldig, dat je dat met computermodellen kunt uitzoeken. Dat had je nog niet toen het beeld werd gemaakt.” Het is nog wachten op een paar stalen onderdelen voor de versterkte verankering in de dijk, maar Van de Wint verwacht dat eind januari De Tong terug kan naar Flevoland.

Ook gedeputeerde Rijsberman is blij dat het beeld bijna weer op de Knardijk staat. En binnen budget. „We vinden wel dat De Tong nu heel lang moet blijven staan, want tien jaar geleden hadden we het ook al een keer gerestaureerd. We kunnen niet iedere tien jaar terug naar Provinciale Staten om geld te vragen.”