De stakingen bij de distributiecentra raken Albert Heijn in het hart. ‘We gaan door tot alle eisen zijn ingewilligd’

Met kleine oogjes en een grote beker afhaalkoffie staat de Poolse Sebastian Nykiel (25) op het terrein tegenover het distributiecentrum van Albert Heijn in Tilburg. Het is woensdag, half zeven ’s ochtends. Normaal gesproken gaat de 25-jarige Pool nu aan het werk, maar sinds drie dagen staakt hij. „Ik moet nog even wakker worden”, verontschuldigt hij zich.

Nykiel maakt lange dagen en korte nachten. Maandagavond durfde hij het met een groep van twintig uitzendkrachten uit Polen aan om zich aan te sluiten bij de groep van voornamelijk Nederlandse AH-medewerkers die vorige week maandag begon met staken. Twee uur later stonden er vijftig uitzendkrachten, dinsdag al zo’n honderd. De deelname van de arbeidsmigranten aan de staking is bijzonder: ze hebben veel te verliezen door de vaak tijdelijke uitzendcontracten en huisvesting via het uitzendbureau.

Langzaam komen meer medewerkers van het distributiecentrum aan. De meesten blijven buiten en sluiten aan bij de andere stakers, getooid in rode hesjes en sjaals. Het is wachten op vakbond FNV, die om 09.00 uur de stakers registreert zodat zij aanspraak kunnen maken op een vergoeding uit de stakingskas. Een enkeling die wel naar binnen gaat wordt lachend toegeroepen, maar grimmig wordt het niet. „Meedoen is ieders eigen keus”, zegt Nykiel.

Voor Michael Sliwinski (33) is het zijn eerste stakingsdag. Geconcentreerd scrolt hij op zijn telefoon door de line-up van hardstylefestival Defqon.1 in Biddinghuizen, terwijl hij de eisen van de stakers opsomt. „Een beter salaris, eerder weten wanneer we moeten werken en geen nachtshifts die gevolgd worden door ochtendshifts.”

Elf dagen duren de acties in de distributiecentra van Albert Heijn inmiddels, en dat kan ook de klant niet zijn ontgaan. Op sociale media circuleren tal van foto’s van lege schappen en A4’tjes met verontschuldigingen namens het supermarktbedrijf. Al „verschilt het winkelbeeld enorm” per regio, aldus een woordvoerder. „We merken het meeste effect in de centra in Pijnacker en Zwolle. Vertaal je dat naar een regio, dan is dat het noordoosten en zuidwesten van het land.” Het centrum in Tilburg levert aan het zuiden van Nederland, maar ook aan AH-vestigingen in België.

De acties voor een betere cao begonnen met een staking van deeltijdwerknemers in Pijnacker, de volgende dag legden ook anderen het werk neer op de andere locaties. In totaal worden de ruim 1.150 winkels van Albert Heijn bevoorraad door zes centra – ook nog in Geldermalsen, Zwolle, Hoorn en Zaandam. Van de in totaal 6.000 arbeidskrachten die er werken, hebben zich volgens de laatste stand ongeveer 1.100 aangesloten bij de stakingen, zegt een woordvoerder van FNV.

Lees meer over de stakingen: Deel medewerkers AH-distributiecentra staakt voor inflatiecorrectie, twee locaties helemaal platgelegd

Het einde lijkt nog niet in zicht. Albert Heijn, dat een eigen cao heeft voor logistiek personeel, buiten die van brancheorganisatie CBL om, deed maandag een poging de onderhandelaars van de bonden weer aan tafel te krijgen. De keten deed een voorstel om de lonen met ingang van 22 mei met 10 procent te verhogen. Daarmee kwam het bedrijf tegemoet aan de minimale looneis van de bonden.

Waar beide partijen elkaar nog niet kunnen vinden, zijn de regels voor toeslagen bij werken op zondag: de bonden willen dat die ook voor nieuwe werknemers blijven gelden. Albert Heijn wil de afspraken alleen voor huidige werknemers in stand houden.

Stoppenkast

Een staking in de winkelstraat verloopt voor vakbonden doorgaans vrij moeizaam. Binnen winkelbedrijven is de organisatiegraad vaak laag: meestal is nog niet één op de tien werknemers lid. Bovendien werken zij vaak verspreid over vestigingen in het hele land. Dat maakt het voor bonden lastig om acties met een grote opkomst te organiseren. Anders bijvoorbeeld dan in een fabriek, waar de organisatiegraad veel hoger is.

Maar met de acties in de distributiecentra raken de bonden Albert Heijn in het hart van de organisatie. Een ‘dc’ is voor een supermarkt wat een stoppenkast is voor een woning: de bron van waaruit alles vertrekt. Brandt ergens in huis een kabel door, dan zit vaak alleen die ene kamer zonder stroom. Gaat het mis in de stoppenkast, dan brandt nergens in het huis nog licht.

Dit mechanisme geldt voor alle winkelketens, maar in de levensmiddelen nog veel sterker. Bij een distributiecentrum van een supermarkt leveren vrachtwagens dag en nacht goederen af, die door het personeel tijdelijk worden gestald. De ‘orderpickers’ verzamelen vervolgens voor elke winkel de juiste hoeveelheid van een product. Die stapelen ze in rolcontainers, die per vrachtwagen dan weer naar de winkel gaan.

Dat bevoorraden is een continu proces, waar een hoop planning bij komt kijken. Vrachtwagens kunnen producten niet te vroeg leveren, want de meeste supermarkten hebben nauwelijks ruimte om producten te stallen. Maar de nieuwe vracht moet wel in de winkel zijn voor het vak leeg is en de klant misgrijpt. De gemiddelde winkel ontvangt dagelijks een tot twee trucks vol boodschappen. Op drukke dagen, zoals rond Kerst, zijn dat er nog veel meer.

Overigens is het niet zo dat in de centra van Albert Heijn helemáál niet meer wordt gewerkt, zegt een woordvoerder van Albert Heijn. Op alle locaties zijn in meerdere of mindere mate nog mensen in touw om de bevoorrading van winkels op gang te houden. Toch kan het effect met 1.100 stakers op 6.000 arbeidskrachten soms groot zijn, aldus de zegsvrouw. „Want er zijn nooit 6.000 man tegelijk aanwezig, ze werken in ploegendiensten.”

Uitzendkrachten

Voor de toelevering van zijn winkels leunt Albert Heijn niet alleen op eigen personeel. Ongeveer de helft van alle arbeidskrachten in distributiecentra werkt er via uitzendbureaus. Vaak gaat het om personeel uit Oost-Europese landen, zoals ook Sebastian Nykiel en Michael Sliwinski. Om de acties écht gewicht te geven, moeten bonden ook hen overtuigen actie te voeren. Maar door de kwetsbare positie van zulke uitzendkrachten is dat allesbehalve vanzelfsprekend.

Zo heeft een deel van hen tijdelijke contracten en is hun huisvesting vaak geregeld door het uitzendbureau, wat zorgt voor een afhankelijkheidsrelatie. Bij het distributiecentrum in Tilburg zijn veel arbeidsmigranten huiverig hun verhaal te doen, uit angst voor represailles. Sliwinski niet, omdat zijn vaste contract volgende maand ingaat: „Ik heb het papierwerk al ondertekend.” Wel erkent hij dat het voor anderen een flinke stap kan zijn om de barricades op te gaan. Zijn landgenoot Nykiel verdiepte zich daarom goed in de reden van de staking en de rechten van zijn collega’s: „Ik wilde niet naar buiten lopen zonder te weten waarom.”

Vorige week nog lieten FNV en CNV weten signalen te krijgen over intimidatie van uitzendkrachten door het uitzendbureau, in een poging ze van staken te weerhouden. Volgens Frank van Gool van Otto Work Force, dat veel uitzendkrachten aan de distributiecentra levert, worden die meldingen nu onderzocht. Maar het „lijkt er vooralsnog totaal niet op” dat de verwijten kloppen, aldus Van Gool.

Volgens de uitzendbaas vindt Otto Work Force staken een „groot goed” en is naar uitzendkrachten duidelijk gecommuniceerd dat aan deelname aan de acties „geen negatieve consequenties” zitten. Ook een woordvoerder van Albert Heijn benadrukt dat de keten heel strikt is op naleving hiervan. „Staken is een recht, dat mag niet beperkt worden. Als we signalen hierover krijgen, dan wordt daar actie op ondernomen.”

Magazijnmedewerker Marc de Haan (57) is onder de indruk van de actiebereidheid onder de uitzendkrachten, die „essentieel” zijn in de productie. „Ik heb dit nog nooit meegemaakt, en ik werk hier bijna 31 jaar.” Hij denkt dat de groep minder bang is voor de gevolgen van de staking doordat ongeveer de helft van de uitzendkrachten in vaste dienst is bij Otto. „En de salarisverhoging die wij krijgen, geldt ook voor hen.” Spannend vindt De Haan de vraag of vaste AH-medewerkers solidair zullen blijven met de uitzendkrachten, ook als Albert Heijn enkel de looneis wil inwilligen. En niet de eisen die vooral voor de uitzendkrachten opgaan, zoals toeslag op zondag en eerder duidelijkheid over de roosters.

Nykiel kijkt tevreden toe hoe het terrein verder volstroomt. Als de registratie van de stakers begint, vormen zo’n driehonderd man drie rijen voor de FNV-tent. „De onvrede was er wel, maar veel collega’s hadden een trigger nodig om zich aan te sluiten.” Hoelang de stakers het vol zullen houden? „Totdat alle eisen zijn ingewilligd, ook het behoud van toeslagen voor toekomstige werknemers.”

Maciej Burda (26):‘Het werk in een distributiecentrum is zwaar’

Foto John van Hamond

Of hij het spannend vindt om te staken? „Ja”, zegt Maciej Burda volmondig. „Ik werk voor het eerst in een ander land en heb nog nooit gestaakt.” Sinds november is hij als orderpicker werkzaam in het distributiecentrum in Tilburg, bij uitzendbedrijf Otto Work Force heeft hij een tijdelijk contract. „Het werk in het distributiecentrum is zwaar, we vertillen veel producten.” Toen zijn directe collega’s en Poolse landgenoten zich aansloten bij de staking, vond hij dat hij niet kon achterblijven. „Anders had ik nog harder moeten werken om alle spullen te versjouwen”, lacht hij. „Maar ik sta ook achter het doel: een hoger loon.”

Paulina Trydulska (26) en Karolina Osinska (22): ‘Wij willen ook plannen kunnen maken’

Foto John van Hamond

Drie jaar werkt Paulina Trydulska nu in distributiecentra van Albert Heijn: eerst in Pijnacker, tegenwoordig in Tilburg. Het stoort haar dat ze pas een week van tevoren hoort wanneer ze moet werken. „Wij hebben ook onze levens waarin we plannen willen maken.” Ze besloot zich aan te sluiten bij de staking toen ze zag dat meer uitzendkrachten buiten bleven staan. „Als groep staan we sterk.” Net als haar vriendin Karolina Osinska beschikt ze over een vast contract bij Otto Work Force, waardoor het duo minder vreest voor eventuele gevolgen.

„Vanavond sluiten we ook aan bij de staking van de avondploeg”, zegt Osinska. „Gisteren was het haast een feest, met luide muziek en nog meer mensen dan er nu zijn.”