De Partij verstevigt zijn grip op China’s economie

Gaat de grip van de Communistische partij van China (CPC) op de staat nog groter worden ? Het heeft er alle schijn van. Momenteel ligt er een voorstel bij het Nationale Volkscongres om de manier waarop de staat is georganiseerd ingrijpend te herzien, met een grotere rol voor de partij.

China heeft twee grote kwetsbaarheden als het de race om de eerste plaats op het wereldtoneel wil winnen. Die liggen op financieel en technologisch gebied. Het land kampt met oplopende schulden bij afnemende groei, en met achterstand in de productie van de meest moderne chips.

Het is daarom vooral in die sectoren dat er hervormingen worden voorgesteld. Dan gaat het om schuiven van verantwoordelijkheden tussen verschillende ministeries en organen, waarbij de toezichthoudende organen meer macht krijgen.

Lees ook Vertrekkend premier Li had gelijk over China’s zerocovidbeleid maar doet er het zwijgen toe

Zo is het straks niet langer de Chinese Volksbank, de centrale bank van China, die toezicht houdt op de financiële sector, maar een nieuw op te richten nationaal orgaan. En het ministerie van Technologie wordt gereorganiseerd.

Waarschijnlijk zijn dit pas de eerste veranderingen : de verwachting is dat er na het Volkscongres ook nieuwe centraal geleide comités binnen de CPC in het leven worden geroepen die de staatsorganen op het gebied van financiën en technologie direct gaan aansturen. Daarmee neemt de grip van de CPC op de staat verder toe, en wordt de staat nog meer een uitvoerder van de politieke beslissingen van de CPC.

Het geeft de Partij meer rechtstreekse controle over de productielijnen voor chips en over de financiële sector, waardoor de Partij snel kan handelen als er een crisis is, bijvoorbeeld rondom Taiwan, of als China wordt getroffen door sancties.

Schuldenberg

Vooral China’s hoge lokale schulden vormen steeds meer een probleem. Tot voor kort haalden lokale overheden een groot deel van hun middelen uit de verkoop van grond, maar dat is door de crisis op de vastgoedmarkt steeds moeilijker geworden. Om de handel in grond, en daarmee die inkomstenstroom, toch nog overeind te houden, kochten lokale investeringsbedrijven veel van de grond alsnog op. Die investeringsbedrijven zijn in handen van de lokale overheid, maar hun eventuele schulden drukken formeel niet op de schouders van de plaatselijke overheden. Om deze en andere ongezonde financiële constructies te controleren en eventueel te saneren is het voorstel ook om meer financiële experts van hogere niveaus naar lagere overheidsniveaus af te vaardigen.

Lees ook Zonder chips is een moderne oorlog niet te winnen

China heeft de laatste tijd ook veel geld gestopt in de snelle ontwikkeling van een inheemse chips-industrie op hoog niveau, maar dat leidde ook tot corruptie en verspilling van gelden. Daarnaast is China sterk gehinderd door steeds grotere belemmeringen rond de import van technologie uit onder meer de VS. Maar Xi ziet het als absoluut noodzakelijk voor China’s toekomst dat het land op het gebied van chips en andere hightech onafhankelijk is van andere landen en op eigen kracht kan varen, vandaar de herstructurering.

In het plan voor de hervorming van staatsorganen staat ook dat het personeel in de staatssector met 5 procent moet krimpen. Ook worden de lonen bij de Volksbank gelijkgetrokken met die van andere staatsambtenaren. Dat betekent waarschijnlijk een loonsverlaging.

Data als moderne olie

Daarnaast komt er een nieuw bureau dat zich gaat bezighouden met het beheer van China’s enorme hoeveelheden data. Dat bureau gaat vallen onder de Nationale Ontwikkelings-en Hervormingscommissie. China ziet die data als ‘moderne olie’; een essentiële brandstof voor de nieuwe economie.

Eerder trad China op tegen privébedrijven die over grote hoeveelheden data beschikken. China is bang dat die data in verkeerde, mogelijk ook buitenlandse handen vallen en dat privébedrijven met heel veel data ook heel veel macht krijgen. Het idee is dat er op den duur een onderverdeling komt in data die niet in het openbare domein mogen komen en data die verhandeld zouden kunnen worden als een commercieel goed, via een soort databeurzen.

Lees ook Xi Jinping’s lange mars naar absolute macht

De ontwikkeling van steeds meer macht naar de CPC gaat wel in tegen wat Deng Xiaoping en zijn opvolgers wilden. Deng, die eind jaren zeventig aan de macht kwam na de dood van Mao Zedong, had gezien welke verwoestingen een te zware nadruk op ideologie onder Mao in het land had aangericht.

Deng wilde daarom juist Partij en staat zo veel mogelijk scheiden. Daarbij moest de Partij zeggenschap houden over het politieke domein, maar de staat moest vooral pragmatisch geleid worden. Daardoor zouden bijvoorbeeld het optreden van de politie en het bankwezen gevrijwaard blijven van directe politieke aansturing. Van dat idee blijft steeds minder over.