‘De oude manier van denken werkt niet’, en dus hebben inheemse volkeren een prominente rol tijdens de biodiversiteitstop

Opeens klinkt door de uitgestrekte entreehal van een congrescentrum in het hart van de Canadese stad Montreal een hoge vrouwelijke zangstem. Gekleed in traditionele kleurige lange rok, en met een puntige geweven hoed op, zingt Angela Davidson luid een protestlied in de inheemse taal van haar volk, de Da’naxda’xw-Awaetlala van Vancouver Island aan de Canadese westkust. Ze heeft tranen in haar ogen.

Met haar strijdlied protesteert Davidson, beter bekend als Rainbow Eyes, op emotionele wijze tegen de aanhoudende houtkap van oerbos in haar geboortestreek. De tengere inheemse vrouw is een ‘bosbeschermer’ in het gebied van Fairy Creek, waar gigantische naaldbomen van meer dan zevenhonderd jaar oud gestaag worden geveld door houtkapbedrijven. Davidson is de afgelopen jaren vijf maal gearresteerd bij protestacties en blokkades om die omstreden houtkap te beëindigen en het overgebleven oerbos te beschermen.

Nu laten Davidson en haar medestanders hun stem horen bij de grote biodiversiteitstop van de Verenigde Naties in Montreal. Daar onderhandelen meer dan 190 landen over een mondiaal akkoord om natuur, biodiversiteit en ecosystemen de komende tien jaar beter te beschermen. Maar ondanks goede voornemens van deelnemende landen, waaronder gastland Canada, gaat de kap van het oerbos in de westelijke provincie British Columbia, een uniek ecosysteem met een hoge mate van biodiversiteit, onverminderd door.

„De ironie van deze conferentie gaat niet aan ons voorbij”, zegt Shawna Knight, een lid van de Secwepemc-bevolking aan de westkust en een medestander van Davidson. „We praten met zijn allen over manieren om de planeet en biodiversiteit te beschermen, maar terwijl we hier staan, gebeurt het nog steeds. Er is geen permanente bescherming van kracht.”

Een gekapte naaldboom

Knight staat bij een ‘cookie’ – een grote doorsnede van de stam van een gekapte naaldboom, bijna drie meter in diameter, die haar groep van een overgebleven stronk heeft gezaagd en naar het congrescentrum heeft gebracht. Het zware blok hout is eerder door actievoerders gebruikt om een brug in het gebied te blokkeren, en volgens Knight stukgehakt door de Canadese politie – maar weer hersteld door haar groep als symbool van de solidariteit die volgens haar nodig is om „mensen te inspireren om te helpen het land te beschermen”.

Wat Knight betreft moet de gesubsidieerde houtkap stoppen en worden vervangen door een duurzame, alternatieve aanpak: financiering van natuurbehoud door de inheemse bevolkingsgroepen van het gebied. Want die zetten zich er al eeuwenlang voor in, zegt ze. „Inheemse mensen proberen al sinds mensenheugenis onze gebieden te beschermen”, betoogt Knight. „Traditionele inheemse kennis draait om duurzaamheid. Het is de kern van de inheemse cultuur.”

Dat gegeven dringt langzaam door tot landen die de Convention on Biological Diversity (CBD) hebben getekend, een verdrag uit 1993 dat voortvloeide uit de Earth Summit van Rio de Janeiro het jaar ervoor (alle landen van de wereld hebben dat verdrag geratificeerd, behalve de Verenigde Staten en Vaticaanstad). Inheemse volken worden geleidelijk meer betrokken bij besprekingen over biodiversiteit zoals deze conferentie in Montreal – al gaat dat volgens velen nog lang niet ver genoeg.

Lees ook over hoe inheemse volkeren natuur beschermen

„Ik denk niet dat inheemse mensen voldoende te zeggen hebben”, stelt Knight. Wat haar betreft is het symbolisch dat de beveiliging niet toestond dat Angela Davidson haar inheemse drum mee zou nemen naar binnen. „De drum maakt deel uit van wie we zijn, als je dat van ons afneemt, neem je ons onze cultuur en identiteit af.”

Niettemin is er groeiende aandacht voor inheemse perspectieven. Zo besteedt het IPBES, het wetenschappelijk platform van de Verenigde Naties voor biodiversiteit en ecosysteemdiensten, in zijn meest recente analyse van biodiversiteit uitgebreid aandacht aan oorspronkelijke volken. Volgens dat rapport uit 2019 is in westerse samenlevingen het ‘leven van de natuur’ dominant geworden, terwijl andere samenlevingen meer hechten aan het leven ‘met, in en als de natuur’.

Eervolle oogst

Knight noemt in dat verband de „eervolle oogst” als belangrijk principe: „Kennis om te helpen bepalen hoe je moet nemen”, legt ze uit. Daarbij hoort een besef van de relatie van wederkerigheid die we hebben met het land: „Als we voor het land zorgen, zorgt het land voor ons.” Eigenlijk zijn het „simpele regels, vergelijkbaar met wat we onze kinderen leren op de kleuterschool”, stelt Knight: „Eerlijk delen, neem niet meer dan je nodig hebt, verspil niet. Heel eenvoudig, maar als maatschappij hebben we moeite om te leven op een verbonden manier, met respect en begrip voor waar we zijn.”

De visie op de rol van inheemse bevolkingsgroepen bij natuurbehoud is de afgelopen jaren geleidelijk veranderd. Ging bescherming van natuurgebieden in het verleden gepaard met pogingen om mensen zoveel mogelijk uit die gebieden te weren, tegenwoordig groeit het besef dat het effectiever is om oorspronkelijke en lokale bevolkingsgroepen nauw bij die bescherming te betrekken. In Montreal is al besloten om de rol van die groepen bij de conventie de komende twee jaar grondig te evalueren en nieuwe mechanismen te scheppen om hun deelname te versterken.

De neiging om een hek om een beschermd gebied te zetten neemt dan ook af. „Dat was de oude manier van denken, maar dat werkt niet”, zegt Keith Martin, hoofd van het Consortium of Universities for Global Health in Washington en een voormalig parlementslid voor het gebied in Vancouver Island. Volgens hem is het van belang om „samen te werken met inheemse gemeenschappen om gebieden van grote biodiversiteit te beschermen en om financiering beschikbaar te stellen die met hun wordt gedeeld”. Martin hoopt dat er in Montreal overeenstemming wordt bereikt over een fonds met dat doel.

Ook natuurbeschermers in andere delen van de wereld benadrukken het belang van samenwerking met oorspronkelijke bevolkingsgroepen. „Het is cruciaal om die inheemse volken te koesteren”, zegt Paul Rosolie, oprichter van Junglekeepers, die zich inzet voor de bescherming van de rivier Las Piedras in Madre de Dios, een regio van zuidoostelijk Peru die deel uitmaakt van het Amazonegebied. „Zij zijn de experts. Zij hebben grote hoeveelheden informatie in hun hoofd die is overgedragen door generaties. Ze kennen de medicijnen in het bos, ze weten hoe je dieren moet volgen. Wij ondersteunen de bescherming waarin inheemse volken een leidende rol spelen.”

Gaan we gewoon door totdat alle natuurlijke grondstoffen zijn opgebruikt?

Shawna Knight activist van de Secwepemc-bevolking

De invloed van inheemse perspectieven gaat daarmee zeker vooruit, meent Domingo Peas van de Achuar-bevolking in Ecuador. Hij is bij de conferentie in Montreal om aandacht te vragen voor de Amazone, die in zijn regio wordt bedreigd door oliewinning, mijnbouw en ontbossing. „Meer mensen raken geïnteresseerd in wat wij zeggen”, vertelt Peas, die over zijn overhemd een traditioneel kralenvest draagt. Ook heeft hij een kleurig hoofddeksel op. „Twintig jaar geleden werden we bij dit soort bijeenkomsten terzijde geschoven. Nu is er een erkenning dat er voor de best behouden regenwouden ter wereld wordt gezorgd door inheemse mensen.”

Over de basis van die inheemse zorg is hij kort. „Het is simpel: we moeten af van hebzucht. Als we met de natuur werken, moeten we dat met liefde en bewustzijn doen. Nu denken we alleen maar aan geld, we rennen altijd achter geld aan zonder om te kijken naar de verwoesting die het achter ons aanricht. Inheemse volken streven een collectieve harmonie na. Om goed te leven heb je goede voeding nodig om te eten, goed onderwijs, gezondheid, schone lucht, ongerepte bossen en schone rivieren. En harmonie en vrede tussen mensen. Dat is ons concept van ontwikkeling.”

Lees ook deze reportage over de Masaai in Tanzania die worden verjaagd onder het mom van natuurbescherming

Peas maakt zich zorgen dat het verlangen naar geld ook inheemse mensen corrumpeert om de zorg voor de natuur de rug toe te keren. „Dat zou dodelijk zijn voor het regenwoud”, zegt hij. „Daarom moeten we samenwerken om de bio-economie te stimuleren, waarbij het bos intact wordt gelaten, in plaats van de verwoestende economie. Wij willen olie en grondstoffen in de bodem laten en bestaand bos beschermen.”

Shawna Knight hoopt dat inheemse waarden een belangrijke plaats krijgen in een verdrag dat uit de biodiversitieitstop in Montreal moet komen. „Natuurlijk moet dat gebeuren, wat is het alternatief?”, vraagt zij. „Gaan we gewoon door totdat alles weg is? Totdat alle natuurlijke grondstoffen zijn opgebruikt? Dat slaat nergens op. Voor wereldleiders is de economie belangrijk en is het van belang om winst te maken uit natuurlijke rijkdommen. Dat is niet wat belangrijk is voor ons als inheemse mensen, en het zou ook niet belangrijk moeten zijn voor de rest van de wereld. Om op deze planeet te leven hebben we ongerepte bossen en schoon water nodig.”