De ondergang van cryptobeurs FTX: drama met een held en een schurk

Het verhaal van Sam Bankman-Fried en zijn bijna failliete cryptobeurs FTX lijkt inmiddels meer iets voor Broadway of Netflix dan voor Wall Street. Opkomst en ondergang van een cryptomiljardair. Met in de hoofdrollen Sam Bankman-Fried zelf, SBF in cryptokringen, als de held die probeerde anderen te helpen maar viel. Concurrent Changpeng Zhao, eigenaar van concurrent Binance, als schurk die er – volgens SBF – altijd al op uit was FTX te gronde te richten. En met een boze menigte die massaal zijn geld terugeiste, ware het een bankrun uit de jaren dertig.

1. Wat was FTX?

FTX is – of binnenkort was – een belangrijk digitaal platform waarop consumenten kunnen beleggen in cryptomunten. De bitcoin is de bekendste cryptomunt, maar er zijn veel meer van dergelijke initiatieven. De term munt is overigens verwarrend; volgens De Nederlandsche Bank is een ‘crypto’ eerder een beleggingsproduct, een zeer risicovolle belegging, dan een betaalmiddel. FTX bestaat sinds 2019. De cryptobeurs werd opgericht door de jonge Amerikaan Sam Bankman-Fried (30), de zoon van twee hoogleraren rechten aan de Stanford Universiteit. SBF werkte enige tijd als beleggingsadviseur, specialiseerde zich in crypto en begon in 2017 zijn handelshuis Alameda Research. Twee jaar later volgde dus FTX. Zo bezit Bankman-Fried zowel de marktplaats als een kraam op die markt.

SBF wist in vier jaar bijna negentig investeerders aan te trekken, aldus een lijst van persbureau Reuters. Grote fondsen als SoftBank, Sequoia Capital en BlackRock staken geld in FTX, maar ook het pensioenfonds van Canadese leraren in Ontario en de beroemde American football-speler Tom Brady en zijn vrouw, topmodel Gisele Bundchen. De laatste investeringsronde, in januari 2022, waardeerde FTX in totaal op 32 miljard dollar (31 miljard euro).

FTX is lang niet de enige marktplaats waar digitale beleggers via hun pc of mobiele telefoon crypto’s kunnen verhandelen. Via FTX vond, volgens Reuters, dit jaar maandelijks 4 tot 9 procent van de handel plaats. Binance, van de Chinees-Canadese cryptomiljardair Changpeng Zhao, is de grote concurrent. Dat platform zag de afgelopen maanden zijn aandeel groeien tot 62 procent van het handelsvolume.

Investeerders in FTX: van Canadees pensioenfonds tot Gisele Bundchen

De investeringen en de populariteit van crypto maakten de twintiger, nu dertiger Sam Bankman-Fried miljardair. SBF verscheen op de covers van glossy’s en sloot sponsordeals met onder meer de Amerikaanse basketballers van Miami Heat (hun thuishaven heet nu FTX Arena), de Formule 1-rijders van Mercedes en motorracers.

2. Wat is er gebeurd?

Dat was de opkomst. Nu de ondergang.

Die begon in mei en juni, stelden ingewijden vrijdag tegen persbureau Reuters. Bankman-Fried’s handelshuis Alameda Research leed destijds forse verliezen op enkele deals. Die hadden te maken met de spectaculaire crash van de zogenaamd ‘stabiele’ cryptomunt TerrasUSD in mei.

Bankman-Fried wierp zich op als de grote redder van kleinere cryptobedrijven als BlockFi en Voyager Digital. Die zouden anders worden meegetrokken in de val van TerraUSD. SBF leende miljoenen aan hen , maar zadelde zo zijn eigen Alameda Research op met grote tekorten.

Bankman-Fried zou de balans van Alameda vervolgens hebben opgepompt met 4 miljard dollar van de eigen cryptobeurs FTX. Zonder medeweten van andere FTX-leidinggevenden, wordt gezegd. Een deel zouden volgens Reuters tegoeden zijn geweest van klanten. Dat is hoogst ongebruikelijk in de (traditionele) financiële wereld. Op 2 november publiceerde een website over de cryptosector, CoinDesk, een verhaal over de grote financiële verwevenheid tussen de cryptobeurs FTX en handelshuis Alameda Research, die bovendien grotendeels gebaseerd was op de waarde van de eigen cryptomunt van FTX, FTT. Zou die dalen, dan zou de lucht weglopen onder beide bedrijven.

Lees ook‘Dit is exact wat bij de kredietcrisis gebeurde’, zegt ING-expert over cryptocrash FTX

SBF’s collega Caroline Ellison, ceo van Alameda, probeerde afgelopen weekend de twijfels over de financiële gezondheid van de twee bedrijven weg te nemen door het belang van de publicatie af te zwakken. Maar het kwaad was al geschied. In paniek haalden FTX-klanten zondag in totaal 5 miljard dollar terug van de beurs.

FTX had nog wel andere cryptomunten op de balans staan. Maar toen FTX en handelshuis Alameda die te gelde wilden maken om klanten uit te betalen, kelderde de koers van bijna alle cryptomunten. Daardoor werd het liquiditeitsgat nog groter. Om aan alle claims van klanten te kunnen voldoen, zou FTX nog eens rond 8 miljard dollar nodig hebben.

Bankman-Fried richtte zich tot de man die hem in 2019 had geholpen bij de start van FTX, maar hem inmiddels meer en meer als een grote concurrent was gaan zien, Changpeng Zhao.

CZ is de schatrijke oprichter en eigenaar van het grote cryptoplatform Binance. Zhao zei dat hij wilde helpen. Hij bood dinsdag aan FTX over te nemen, maar haakte niet veel later alsnog af. CZ meldde dat hij twijfelde aan de financiële gezondheid van FTX en zou tevens zijn teruggedeinsd voor de mogelijke onderzoeken van Amerikaanse beurstoezichthouders naar het mogelijk kwalijke beheer van klanttegoeden. Zhao’s oordeel was dodelijk voor FTX. Bankman-Fried vermoedt vuil spel. Binance is nu immers een concurrent kwijt. In een van zijn ‘excuus-tweets’ schrijft hij: „Er komt een moment dat ik meer zou kunnen zeggen over een zekere ‘sparring-partner’. Voor nu zeg ik alleen: goed gespeeld, jij won.”

3. Dit lijkt wel op een klassieke bankrun?

Ja, neem de bankrun die het Amerikaanse bankwezen in de Great Depression aan het wankelen kreeg. Tienduizenden klanten verzamelden zich op 10 december 1930 voor het filiaal van de Bank of the United States in de New Yorkse wijk de Bronx. Paniek! Allemaal wilden ze hun geld terug.

De bank, een van de grootste in de stad, was in zware moeilijkheden beland. Een fusie met drie andere banken was mislukt, omdat die twijfels hadden over de financiële gezondheid van de Bank of the United States. Andere, concurrerende banken weigerden hulp; na de bankcrash van 1929 hadden zij ook weinig vet op de botten. De Bank of the United States sloot noodgedwongen een paar dagen later definitief.

De overeenkomsten met de dreigende val van de cryptobeurs FTX en het gerelateerde handelshuis in digitale beleggingsproducten Alameda Research zijn treffend. Een mislukte fusie, onzekerheid over de financiën, paniekerende klanten die hun geld dreigen te verliezen.

Het is alleen de vraag of de aanstaande ondergang van FTX, een van de grootste handelsplatformen in de wereld voor cryptomunten, ook zo’n effect zal hebben op het crypto-systeem als de bankrun op de Bank of the United States. Na de stormloop van boze spaarders in de jaren dertig kwam wereldwijd toezicht op het bancaire systeem tot stand.

4. En wat gaat nu gebeuren met FTX?

Vrijdag werd bekend dat de grote Amerikaanse cryptobeurs FTX uitstel van betaling heeft gevraagd in de VS. FTX vroeg officieel om faillissementsbescherming in een zogenoemde Chapter 11-procedure. Zo kan FTX – en het gerelateerde handelshuis Alameda Research – in relatieve rust tot een akkoord komen met de schuldeisers. Of besluiten dat het definitief over is voor het bedrijf.

Bankman-Fried (30), de jonge oprichter en eigenaar van beide cryptobedrijven, ruimt in elk geval het veld. De miljardair vertrekt bij beide bedrijven. Vrijdag plaatste hij al een lang excuus op Twitter voor de hele „shitshow”. „I fucked up, and should have done better. [Ik heb het verneukt, en had het beter moeten doen.]”

5. En met de rest van de (crypto)wereld?

De vraag is of in het kielzog van FTX ook andere cryptobedrijven in de problemen zullen komen. Eerder dit jaar gebeurde dat ook toen TerraUSD implodeerde – feitelijk is FTX daar nu indirect nog het slachtoffer van. Binance-oprichter CZ heeft volgens de Financial Times gezegd dat een analogie met de kredietcrisis in 2008 en 2009, toen meerdere financiële instellingen omvielen na de val van zakenbank Lehman Brothers, niet heel gek is.

Het is niet erg waarschijnlijk dat er in de ‘echte’ financiële wereld ook grote slachtoffers vallen. FTX had weliswaar geld ontvangen van verschillende grote investeerders, zoals het Japanse Softbank en de Amerikaanse durfinvesteerder Sequioa: respectievelijk 100 en 210 miljoen dollar. Maar voor die partijen is dat niet extreem veel geld. Sequoia heeft het bedrag in de boeken afgewaardeerd.

Of klanten van FTX en Alameda die niet op tijd waren met het opvragen van hun tegoeden, nog iets terug gaan zien van dat geld, is ook een vraag. Er gingen geruchten over een uitbetaling in andere cryptomunten gedekt door concurrenten, waarbij klanten een verlies moesten nemen. Of dit gaat gebeuren en hoe, zal onderdeel zijn van de afwikkeling van het faillissement.

Wat wel een zekerheid is, is dat toezichthouders strengere regels gaan maken voor cryptobedrijven. Die waren namelijk in de maak. In de Europese Unie gaat in de komende jaren bijvoorbeeld de Markets in Crypto Assets Regulation (MiCAR) in. Cryptobedrijven moeten onder die regels een vergunning aan vragen en aan allerlei regels voldoen wat betreft transparantie en liquiditeit.