De Kremlin-connecties van Russen in internationale sportbesturen

Twee jaar geleden deed Umar Kremlev een belofte aan de stemgerechtigde leden van boksbond IBA (toen nog AIBA). Als ik voorzitter word, zei hij, ga ik met een sponsorcontract de miljoenenschuld van de federatie wegwerken en zorg ik dat de schorsing ongedaan wordt gemaakt die het Internationaal Olympisch Comité (IOC) in 2019 aan de bond oplegde, vanwege de slepende problemen op het gebied van bestuur, financiën en antidopingbeleid. Zijn aanpak werkte. In mei hoopt de Rus te worden herkozen.

Onder zijn leiding besloot het bestuur geen (Wit)-Russische boksers meer uit te nodigen voor mondiale toernooien en dit jaar geen evenementen meer te organiseren in die landen, als reactie op „de militaire activiteiten tegen Oekraïne”. Maar de maatregel zal wel „voortdurend worden gewogen”, liet de bond vast weten, en ook de lucratieve sponsordeal die Kremlev vorig jaar met de Russische gasleverancier Gazprom sloot, blijft intact.

Over wat voorzitter Kremlev buiten de sport doet is weinig bekend. Hij heeft niet alleen nauwe banden met Gazprom, maar ook met het Kremlin, zo blijkt uit een ‘verkiezingsbulletin’ van de boksbond uit 2018. Kremlev ontving de Orde van Sint-George, de hoogste militaire onderscheiding van de Russische Federatie én een medaille voor zijn werk „voor de beveiliging van de president van de Russische federatie”.

De voorzitter van de boksbond heeft niet alleen nauwe banden met Gazprom, maar ook met het Kremlin

Kremlev is niet de enige Russische sportbestuurder die op zijn post bleef na de Russische inval in Oekraïne, twee weken geleden. In ruim de helft van de besturen van de veertig grootste internationale sportbonden zitten Russen, blijkt uit een inventarisatie van NRC. Een handvol is voorzitter, de rest ‘gewoon’ bestuurslid. Tezamen oefenen zij veel invloed uit op het reilen en zeilen bij deze organisaties.

In drie gevallen traden bestuurders de afgelopen tijd, al dan niet vrijwillig, terug: Igor Levitin, voorzitter van de Europese tafeltennisfederatie ETTU, Alisjer Oesmanov, voorzitter van de internationale schermfederatie FIE en Arkadi Rotenberg, lid van het uitvoerend comité van judobond IJF. Levitin is rechterhand van president Poetin, Oesmanov is een oligarch met nauwe banden met het Kremlin, Rotenberg – eigenaar van een groot bouwbedrijf – is een jeugdvriend van Poetin.

Andere Russische sportbestuurders bleven aan. Soms betreft het oud-sporters, zoals ijshockeyer Pavel Bure, bestuurslid van ijshockeybond IIHF, volleyballer Stanislav Sjevtsjenko, bestuurslid van volleybalbond FIVB en badmintonster Ella Aleksandrovna Diehl, bestuurslid van badmintonbond BWF. Maar er zijn ook Russische bestuurders met dubieuze reputaties – vaak oligarchen – die nauwe banden onderhouden met Poetin.

„Ze zeggen vaak dat sportbestuurders op persoonlijke titel in het dagelijks bestuur van een sportfederatie zitten”, zegt Marjan Olfers, hoogleraar sport en recht aan de Vrije Universiteit. „Maar de praktijk wijst uit dat ze wel degelijk opkomen voor de belangen van hun land. Voor Russen is dat soort posities prestigieus. Het heeft een uitstralingseffect. En het is een bepaald type mens dat wordt voorgedragen. Je ziet geen vrouwen in het bestuur die in een klein flatje in Moskou wonen.”

Wat het moeilijk maakt om Russische bestuurders te ontheffen uit hun functie, zegt Olfers, is dat ze worden benoemd door het congres, dus ook bij het congres moeten worden voorgedragen voor ontslag. Maar dat betekent niet dat er geen stille druk kan worden uitgeoefend op sportbonden. „Want het is toch vreemd dat het IOC niet wil dat Rusland vertegenwoordigd wordt door sporters op toernooien, maar er geen punt van maakt dat Russen het beleid van sportbonden bepalen via bestuursfuncties?” Het is een kwestie van tijd voor daar verandering in komt, denkt Olfers.

Puissant rijke staalmagnaat

Igor Makarov, bestuurslid van wielerbond UCI, geldt als de kingmaker van het internationale wielrennen. De ondernemer – hij werd geboren in Turkmenistan, maar gaat als Rus door het leven – verdiende zijn fortuin met olie en gas via een onoverzichtelijke verzameling bedrijven. Hij was tussen 2010 en 2016 voorzitter van de Russische wielerbond – waarvan hij nog altijd erevoorzitter is – en richtte wielerploeg Katoesja op. Tijdens het congres van de Europese wielerbond UEC, afgelopen week in Denemarken, riepen meerdere nationale wielerbonden op Russen uit besturen en commissies te weren.

Ook de Internationale Schietsport Federatie (ISSF) wordt geleid door twee Russen: voorzitter Vladimir Lisin en secretaris-generaal Alexander Ratner. Lisin is een puissant rijke staalmagnaat die in 2018 door het Amerikaanse ministerie van Financiën op de zogenoemde ‘Poetin-lijst’ werd gezet, vanwege zijn nauwe banden met het Kremlin. Ratner (die ook een Duits paspoort heeft) lijkt zich wat meer onder de radar te bewegen. Opvallend is dat beide bestuurders niet twijfelden toen zich na de inval in Oekraïne de vraag aanbood of het voor augustus geplande EK in Moskou doorgang moest vinden: njet.

De voorzitter van de Schietsport Federatie staat op de ‘Poetin-lijst’ van het Amerikaanse ministerie van Financiën

Bijna elke grote sportfederatie besloot Russische sporters te weren in de weken na de uitbraak van de oorlog. Waar wereldvoetbalbond FIFA snel terugkwam op haar besluit om Russische clubs en nationale ploegen niet van toernooien uit te sluiten, maar onder ‘neutrale vlag’ te laten spelen, hield schaakbond FIDE voet bij stuk. Na enig dralen werd de voor juli geplande olympiade in Moskou verplaatst naar India, maar Russische schakers boycotten ging de bond een stap te ver. De FIDE verbiedt wél vlaggen en volksliederen van Wit-Rusland en Rusland bij toernooien.

De voorzitter van de schaakbond, Arkadi Dvorkovitsj, werd in 2008 benoemd tot vice-premier in het kabinet van Dmitri Medvedev, en was later politiek verantwoordelijk voor de energiesector in zijn land. Kort na zijn benoeming tot FIDE-voorzitter, in 2018, trok hij een grote sponsor aan: Gazprom. De samenwerking werd vorig jaar verlengd, maar is nu per direct beëindigd vanwege de inval in Oekraïne.

In Moskou moest Dvorkovitsj niet alleen dát uitleggen, maar ook waarom de olympiade was verplaatst en waarom de grootmeesters Sergej Karjakin en Sergej Sjipov zich bij de ethische commissie van de FIDE moesten verantwoorden voor hun steun aan de oorlog. „Je vraagt je af hoe lang Dvorkovitsj nog aan kan blijven”, verzuchtte Hans Ree vorige week in zijn schaakrubriek in NRC.

Sjamil Tarpisjtsjev (74)

Naast voorzitter van de Russische tennisbond sinds 1994 een van de 105 leden van het Internationaal Olympisch Comité – net als landgenote Jelena Isinbajeva. Sinds 2002 lid van de Russische Sportraad, waarvan de Russische president voorzitter is.

Stanislav Pozdnjakov (48)

Voorzitter van de Europese schermbond en het Russisch Olympisch Comité. Uitte vorige maand zware kritiek op het IOC-advies aan sportfederaties om (Wit)-Russische sporters uit te sluiten van toernooien.

Vjatsjeslav Aminov (62)

Vicevoorzitter van de internationale bond voor de moderne vijfkamp UIPM. Controversiële oligarch met sterke banden met het Kremlin. Dook op in de Panama Papers. Werd in 2000 gearresteerd voor omkoping.

Michail Mamjasjvili (58)

Vicevoorzitter van worstelbond UWW. Zou banden hebben met de onderwereld en kwam in 2016 in opspraak nadat worstelaar Inna Trasjoekova hem beschuldigde van fysiek geweld na een verloren wedstrijd.

Umar Kremlev (39)

Voorzitter van de internationale boksbond IBA. Gaat in mei op voor zijn tweede termijn. Haalde Gazprom binnen als sponsor en weigert het contract vooralsnog op te zeggen. Ontving meerdere onderscheidingen van het Kremlin.

Vasili Titov (60)

Bestuurslid van de internationale turnbond FIG en hoofd van de Russische turnbond. Nam het op voor de Russische turner Ivan Koeljak, die vorige week bij een World Cup-wedstrijd in Doha met een oorlogssymbool op zijn tenue een medaille in ontvangst nam.

Arkadi Dvorkovitsj (39)

Voorzitter van de internationale schaakbond FIDE. Oud-vicepremier van Rusland onder Dmitri Medvedev en jarenlang politiek verantwoordelijk voor de energiesector in zijn land. Haalde oliegigant Gazprom binnen als sponsor bij de FIDE.

Marina Setsjina (59)

Bestuurslid van de internationale hippische bond FEI. Ex-vrouw van Igor Setsjin, topman van de Russische oliegigant Rosneft en vertrouweling van Poetin. Diens superjacht werd vorige week in beslag genomen in Frankrijk, vanwege de boycot.

Igor Makarov (59)

Bestuurslid van de internationale wielerbond UCI. Verdient zijn geld met olie en gas en heeft volgens Forbes een vermogen van 2,1 miljard dollar. Wordt wel de kingmaker van het wielrennen genoemd, omdat hij bij voorzittersverkiezingen stemmen regelt.

Aleksandr Djoekov (54)

Lid van het uitvoerend comité van de Europese voetbalbond UEFA en voorzitter van de Russische voetbalbond. Noemde het weghalen van de Champions League-finale uit Sint-Petersburg „door politieke motieven ingegeven”. Topman van Gazprom.

Foto’s ANP en Getty Images