De kille ontslaggolf in Silicon Valley

Er raast een ongekende ontslaggolf door de Amerikaanse techsector. Meta grijpt het hardst in, tot nu toe: het bedrijf van Facebook, Instagram en WhatsApp zegde woensdag de banen van 11.000 medewerkers op – 13 procent van het totaal.

Twitter halveerde vorige week het aantal medewerkers (3.700 ontslagen). Stripe, een bedrijf dat online betalingen verwerkt, ontsloeg duizend mensen. Dat is 14 procent van alle medewerkers.

Eerder sneden Netflix, Snap, Tesla al in hun personeelskosten. De lijst groeit, want het is makkelijker om slecht nieuws te brengen als andere bedrijven dat ook doen. November is de aangewezen maand om mensen de laan uit te sturen: net voordat de budgetten voor het volgend jaar zijn vastgesteld, net voor de Amerikaanse feestdag Thanksgiving (24 november). Tussen Thanksgiving en Kerstmis kun je met goed fatsoen geen massaontslag aankondigen, wil je niet als een Ebenezer Scrooge de geschiedenis ingaan.

Grote bedrijven als Apple, Amazon, Microsoft en Google ‘bevriezen’ vacatures en nemen nauwelijks nieuwe mensen aan. Veel start-ups sneden al eerder in hun personeelskosten, bij gebrek aan nieuw kapitaal.

Meta ontzegde ontslagen medewerkers meteen de toegang tot het bedrijfsnetwerk. Ze mochten nog even bij hun werkmail, zodat ze collega’s een afscheidsmailtje konden sturen. In de VS regent het ‘badge posts’ – mensen die voor de laatste keer een fotootje van hun toegangskaart delen met collega’s, en dan het pand verlaten.

De grootste klappen vallen bij personeelszaken. De afdeling werving en selectie moest tot voor kort alles in het werk stellen om nieuwe werknemers aan te trekken. Nu ontslaan ze eerst hun collega’s, daarna zichzelf.

Maar optimisme hoort erbij in Silicon Valley: vers ontslagen medewerkers melden dat ze beschikbaar zijn voor een nieuwe baan en zeggen zelfs begrip te hebben voor hun eigen ontslag op staande voet. In de EU zijn werknemers van techbedrijven doorgaans beter beschermd, bijvoorbeeld omdat eerst de ondernemingsraad zich over aangekondigde ontslagen moet buigen.

Heel empathisch

Aan deze techwinter ging een periode van bloei vooraf. Tijdens de coronacrisis zat de wereld noodgedwongen aan het scherm gekluisterd – afwisselend tussen Zoom, Teams, Netflix en de spelcomputer. Een piek in maaltijdbezorging en webwinkelen joeg de online advertentiemarkt op.

Techbedrijven wisten uit gekkigheid niet meer waar ze de medewerkers vandaan moesten halen om dit ‘Nieuwe Normaal’ te blijven faciliteren. Ze namen meer mensen aan dan nodig was, ervan uitgaande dat dit groeitempo na de pandemie zou doorzetten. Onterecht, zo blijkt.

Zuckerberg zag driekwart van de waarde van zijn bedrijf en zijn vermogen verdwijnen

Besparen op mensen scheelt het bedrijf geld en stemt beleggers vrolijk. Maar het is geen wondermiddel: massaontslag verhoogt de druk op de werknemers die achterblijven. Zij worden niet bij toverslag productiever.

Er is ook geen vriendelijke manier om hard te snijden. Maar er zijn wel verschillen. Elon Musk bijvoorbeeld gaf anderen de schuld – „activisten die adverteerders hebben weggejaagd bij Twitter” – waardoor hij wel gedwongen was het personeelsbestand te halveren. Inderhaast ontsloeg Twitter ook mensen die een dag later weer nodig bleken.

Mark Zuckerberg, oprichter van Facebook, Meta ontslaat evenveel mensen als er in 2015 in totaal bij zijn bedrijf werkten. Hij steekt heel empathisch de hand in eigen boezem. In de ontslagbrief schrijft hij: „Ik ben verantwoordelijk voor deze beslissingen en hoe we hierin beland zijn.”

Zuckerbergs brief lijkt bij vlagen een kopie van de ontslagbrief die de oprichters van Stripe een week eerder verstuurden naar hun personeel: „Wij zijn volledig verantwoordelijk voor deze beslissingen en de stappen die ertoe leidden.”

Apple, TikTok en de metadroom

Zuckerberg zag driekwart van de waarde van zijn bedrijf – en van zijn eigen vermogen – verdwijnen omdat aandeelhouders niet geloven in zijn gedroomde 3D-wereld, het metaverse.

Het sprookje van dat metaverse deed het goed tijdens de coronacrisis en gaf Facebook een excuus om afstand te nemen van eerdere schandalen. Maar dit is niet het moment om je te verstoppen achter een 3D-bril of een digitale broek te kopen voor je avatar. We hebben nu Echte Problemen, zoals hoge energieprijzen, inflatie, een klimaatcrisis en oorlog om de hoek.

Reality Labs, de afdeling die de 3D-technologie ontwikkelt, zal nog jarenlang investeringen vergen en miljardenverliezen lijden, zegt Meta. Dat geld moet ergens vandaan komen. Maar de advertentiemarkt groeit nauwelijks – krimpt zelfs. Dat is een probleem dat ook Snap, Twitter en YouTube (van Google) raakt. Adverteerders volgen het consumentenvertrouwen, naar het putje.

Meta geeft Apple de schuld, omdat dat bedrijf drempels opwerpt die privédata van iPhone-gebruikers afschermt voor ‘persoonlijke’ advertenties. En dan er is nog een gemeenschappelijke vijand die Silicon Valley teistert: TikTok. Het Chinese sociale netwerk houdt de (jonge) kijkers gekluisterd aan ultrakorte video’s met een algoritme waar Facebook, Twitter, Snapchat of YouTube niet aan kunnen tippen.

Maar zelfs TikTok kan de economische wetten niet ontlopen: deze week schroefde het bedrijf de verwachte advertentie-inkomsten met 20 procent terug. ByteDance, TikToks moederbedrijf, stelde de beursgang uit en verloor al een kwart van zijn waarde.

De ‘gratis’ netwerken zoeken extra inkomsten om te blijven groeien. Daarom vraagt Twitter geld voor een blauw vinkje en verkopen Google en Meta telefoons of VR-brillen – al is die hardware nog verliesgevend. TikTok, de video-app die zijn populariteit dankt aan het bewerken van audioclips, breidt uit met podcasts en betaalde muziekabonnementen.

Is dit een zeepbel?

Deze ontslaggolf in de techindustrie roept herinneringen op aan het barsten van de dot.com-bubbel na 2000, toen de prille internetsector in elkaar zakte door absurde overwaarderingen. Is het nu weer zo erg?

Tussen 2000 en 2002 verloor techbeurs Nasdaq ruim 75 procent van zijn waarde – die was daarvoor in anderhalf jaar tijd vervijfvoudigd. Ter vergelijking: sinds november 2021 raakte de Nasdaq ongeveer 33 procent van zijn waarde kwijt, na een verdubbeling in de anderhalf jaar daarvoor. Dus nee, dit is geen doorgeprikte zeepbel, maar een terugkeer van het Nieuwe naar het Oude Normaal. De online economie kan zich niet onttrekken aan de echte economie.