Column | Tunesische president kan straks doen wat hem goeddunkt

Na het goede nieuws over Jemen van vorige week (dat nog steeds van kracht is!) serveer ik u weer het vertrouwde slechte nieuws. Uit Tunesië, waar de nieuwe ontwerpgrondwet vorige week in de staatscourant is gepubliceerd. De tekst biedt ook goed nieuws, voor president Kais Saied namelijk, naar wiens wensen de grondwetgevende commissie nauwkeurig lijkt te hebben geluisterd. Hij had de leden dan ook persoonlijk uitgekozen. Maar let op, ik schrijf lijkt: in een woedende brief meldde commissievoorzitter Sadok Belaïd zondag dat de president het document in de dagen tussen aanbieding en publicatie dusdanig heeft bijgewerkt dat het geen gelijkenis meer vertoont met zijn versie. Nota bene! In de brief, die is gepubliceerd in lokale media, schrijft Belaïd dat de grondwet van de president artikelen bevat die „de weg kunnen banen naar een schandelijk dictatoriaal regime”.

Het hele grondwetgevende proces, inclusief de presidentiële bewerking, is razendsnel gegaan: er zitten ruim vijf weken tussen de installatie van de commissie en de publicatie in de staatscourant. Er is na de Arabische Lente járenlang touwgetrokken over de grondwet van het nu bijna-vorige Tunesië, die, hoewel er behoorlijk veel aan de toepassing schortte, wel rechtsstatelijk in orde was. Dit keer dus bepaald niet, wat de vraag opwerpt wat Kais Saied in zijn vorige leven als hoogleraar constitutioneel recht heeft gedaan.

De belangrijkste punten uit Saieds document in willekeurige volgorde. De president – en dat zal voor de afzienbare toekomst Kais Saied zijn, gezien twee grondwettelijke ambtstermijnen van vijf jaar plus nog langer in geval van nood – is zo goed als almachtig. Hij benoemt de premier en ministers, of ontslaat hen, dient wetten in, is alleen verantwoordelijk voor het sluiten van verdragen en stelt de begroting op. Er is wel een gekozen, tweekamerig parlement, maar dat is eigenlijk alleen voor de sier. Volgens Tunesische media is er geen enkel artikel dat verwijst naar de mogelijkheid van afzetting van het staatshoofd in het geval van welke overtreding dan ook. De president kan daarentegen wel het parlement naar huis sturen. Een nog komende nieuwe kieswet zal uitsluitsel geven of er nog een functie is voor politieke partijen; ik vermoed van niet.

De president benoemt en ontslaat de rechters. Einde scheiding der machten, maar die zag u al aankomen sinds hij zich in februari de controle over de rechterlijke macht toe-eigende. Vorige maand ontsloeg hij 57 rechters op beschuldiging van corruptie en bescherming van terroristen (u weet, in dit soort systemen is elke criticus een terrorist). De rechters gingen in staking, maar dat zal voortaan ook verboden zijn. „De voorgestelde grondwet voorziet in een ongebreideld presidentieel systeem, met een almachtige president, een machteloos parlement en een tandeloze rechterlijke macht”, reageerde regionaal directeur van de Internationale Commissie van Juristen Saïd Benarbia in een uitvoerige twitterdraad.

Dat rest straks van de enige democratie die de Arabische Lente in 2011 voortbracht, als tenminste de Tunesiërs dit document goedkeuren in een referendum op 25 juli, niet toevallig precies een jaar na de coup van Kais Saied. Mijn voorspelling: ja, met een lage opkomst, want met een steeds verder kelderende economie maakt de bevolking zich meer zorgen over de broodprijs dan over de ontwerpgrondwet. En daarmee zal Tunesië dan terug in het gareel zijn van de autoritaire Midden-Oosterse wereld.