Column | Extra grenscontroles helpen vooral mensensmokkelaars

Duitsland gaat extra grenscontroles houden aan de grens met Polen en Tsjechië om illegale immigratie en mensensmokkel te stoppen. Oostenrijk doet dat al tijden aan de grens met Slovenië en Hongarije, en begint weer extra grenscontroles aan de grens met Italië. Overal in Europa roepen politici om grenzen, hekken en meer bewaking.

Maar helpt het? Nee. Zulke maatregelen kunnen migratiestromen hooguit vertragen en vooral ook duurder en gevaarlijker maken. Mensen nemen gewoon andere routes. Daarvoor schakelen ze juist smokkelaars in, die die routes kennen en gretig hulp bieden.

Zo klopt Hongarije zich op de borst omdat het hoge hekken met politiebewaking langs de EU-buitengrenzen heeft neergezet. Maar tijdens de laatste Europese top hield de Oostenrijkse kanselier Karl Nehammer een woedende tirade tegen zijn Hongaarse collega Viktor Orbán: die zou voor de bühne pochen op keiharde maatregelen, maar in werkelijkheid weinig doen om migranten en vluchtelingen te stoppen, behalve ze doorwuiven naar Oostenrijk. Zijn land, brieste Nehammer, móést dus extra grenscontroles verrichten.

Iedereen weet: die helpen niet. Oostenrijk werkt al jaren met barricades en controles. Maar het aantal asielaanvragen blijft er een van de hoogste van Europa. Vandaar dat een Duitse politievakbond deze week heftig protesteerde tegen nieuwe controles langs de grens met Polen en Tsjechië. Smokkelaars zullen omrijden en hun tarieven verdubbelen, voorspelde een woordvoerder, en de enigen die je met zulke maatregelen frustreert zijn grensbewoners, toeristen en vrachtwagenchauffeurs die vastlopen in opstoppingen. Als alle Schengenlanden dit doen, loopt de economische schade volgens Frans onderzoek in de tientallen miljarden euro’s.

Ook controles aan de Frans-Italiaanse grens halen weinig uit. Franse grenswachten proberen er al jaren migranten en vluchtelingen te stoppen die via de Middellandse-Zeeroute in Italië zijn beland en noordwaarts reizen. Ze kammen treinen en auto’s uit en zetten ongewenste personen terug. Deze week zei een Franse minister wederom dat hij van de duizenden mensen die afgelopen weken op Lampedusa zijn aangekomen, vooral Afrikanen, niemand zal binnenlaten. Helpt het, die stoere taal? Nee, zei Vincent Cochetel, directeur Middellandse-Zeegebied bij de vluchtelingenorganisatie UNHCR laatst op de Franse radio. „Mensen zullen één, twee, vier, tien keer proberen de Franse grens over te komen. Misschien doen ze er langer over dan voorheen. Maar uiteindelijk komen ze er.”

Franse media maken al jaren reportages over smokkelaars die mensen voor veel geld over besneeuwde bergpassen gidsen, vaak sterven mensen die alleen dunne truitjes of teenslippers dragen onderweg. Niet alleen de Middellandse Zee wordt een massagraf, de Alpen ook.

Om nog te zwijgen van het Kanaal. Voor je tegenwoordig op de ferry van Calais naar Dover stapt, heb je een immense slalom gemaakt langs hekken, checkpoints, overvalbusjes, marechaussee en kortaangelijnde politiehonden. Tientallen kilometers Franse kust zijn één grote security zone geworden, steeds verder van de zee – overal blinkend metaal en camera’s. Voor smokkelaars een walhalla: in juni 2023 lag het aantal ‘irregular arrivals’, via bootjes over het Kanaal, volgens officiële statistieken 17 procent hoger dan in juni 2022.

Zolang Europa een van de rijkste, veiligste en meest democratische delen is van een wereld waarin steeds meer mensen op drift zijn (zie de trieste uittocht van tienduizenden Armeniërs uit Nagorno-Karabach), met werk te over en een groot tekort aan arbeidskrachten, zullen we met alleen grenscontroles nooit greep krijgen op migratie. Erger, het haalt het slechtste in ons naar boven. Wat veel beter is, is het opzetten van legale migratiekanalen met derde landen die illegalen terugnemen. Als Europa wil bepalen wie hierheen komt, in plaats van de smokkelaars, is dit de enige manier. We moeten wel opschieten. Niet alleen omdat die deals tijd en tact vergen. Maar ook omdat de roep om muren en hekken en het onvermijdelijke debacle dat erop volgt, maar één resultaat heeft: een groeiend anti-immigratiesentiment.