Column | ‘Diver’s delight’ en ander leed tijdens ‘The Abyss’

Ooit vertelde James Cameron dat hij als scholier bathyscafen maakte van jampotjes. Daarin liet hij muisjes afdalen tot de bodem van een meer. Wat die muisjes ervan vonden? Van zijn acteurs weten we dat: bij de opnames van zijn onderwaterspektakels maakt Cameron geen vrienden. Of dat bij Avatar: The Way of Water anders is, weten we pas veel later. Nu zijn de acteurs nog contractueel verplicht om mooi weer te spelen.

Zo erg als bij The Abyss, Camerons Close Encounters of the Wet Kind uit 1989, werd het vast niet. Nu hebben filmstudio’s als Lites bij Brussel hightech-watertanks van tien meter diep die ze op een 28 graden houden, niet het ijswater waar ze bij The Abyss in rondspartelden. In die sf-actiefilm worden duikers uit de olie-industrie door het Pentagon geronseld om een gezonken nucleaire onderzeeër te bergen tijdens spanningen met de Sovjet-Unie. Een ongelukkig treffen met onderwater-aliens blijkt te oorzaak, een doorgedraaide Navy Seal wil ze met een kernbom opblazen. Als held Bud Brigman (Ed Harris) in een zelfmoordactie kilometers afdaalt in de Kaaimantrog om die bom onschadelijk te maken, ontroert dat offer de aliens dermate dat ze de mega-tsunami’s terugroepen waarmee ze de vijandige mensheid willen uitroeien.

Een spannende film met baanbrekende digitale effecten; de tsunami’s werden helaas in de montage weggeknipt. Maar de opnames waren een hel voor cast en crew. Cameron vond het te riskant de film op de Bahama’s te schieten, een enorme zeewatertank bij Malta bleek te troebel. Daarom liet hij de koeltoren en een turbinehuis van een nooit afgebouwde kerncentrale bij Gaffney, South- Carolina volpompen met gefilterd water uit een meer: tank A en B bevatten samen zo’n 38 miljoen liter water.

Er liep van alles mis. Het loodgietwerk was op z’n Hollywoods, leidingen en pijpen explodeerden, stuwdamspecialisten moesten lekken in het beton dichten, de stroom viel uit, de bliksem sloeg in. Toen de film achter raakte op schema besloot Cameron dag en nacht door te werken: The Abuse werd de nieuwe werktitel. In de lange uren in het koude water – zuurstofflessen werden onderwater bijgevuld – raakten acteurs gehecht aan ‘diver’s delight’: urineren in het duikerspak voor tijdelijke warmte.

Hoofdrolspeler Ed Harris weigerde na huilbuien over bijna-doodmomenten jarenlang over The Abyss te praten; actrice Mary Elizabeth Mastrantonio vertelde filmblad Empire dat „de opnames zo vreselijk waren dat alles sindsdien meeviel”. The Abyss was volgens haar 140 dagen verveling onderbroken door doodsangst. Gezeur, vond Cameron: „Voor elk uur dat zij zich afvroegen welk tijdschrift ze moesten lezen, loste ik een uur op de bodem van de tank problemen op.”

The Abyss deed het voor Camerons doen matig, maar vermoedelijk is het zijn meest persoonlijke film. Daarna bleef de zee trekken; in 1997 folterde hij opnieuw filmsterren in watertanks bij Titanic, daarna verkende hij fameuze wrakken – de Bismarck, de Titantic – en daalde hij in 2012 solo elf kilometer af in de Marianentrog. Als een muis in een jampotje, of Bud Brigman die zich voor ons opoffert op de bodem van de oceaan. Waar het koud, donker en eenzaam is.

Coen van Zwol is filmrecensent.

Lees ook een profiel van James Cameron: Cameron is de testosteron voorbij. Zegt hij


En lees hier de recensie van ‘Avatar: The Way of Water’: Visueel weergaloze waterpret op Pandora moet het niet van zijn verhaal hebben