Centrale banken laten hun tanden zien in strijd tegen inflatie

Jerome Powell, de voorzitter van de Amerikaanse centrale bank „zit er bovenop”. Isabel Schnabel, directielid van de Europese Centrale Bank zegt dat er „offers” moeten worden gebracht. De grote westerse centrale banken wilden dit weekeinde, tijdens hun jaarlijkse clubdag in het Amerikaanse Jackson Hole, één boodschap luid en duidelijk overbrengen: de hoge inflatie, die nu tegen de 9 procent bedraagt, moet worden bedwongen. En als dat tijdelijk ten koste gaat van de welvaartsgroei, dan moet dat maar.

Er staat veel op het spel. Met name het Westen is de afgelopen drie decennia gewend geraakt aan een lage inflatie. Zo laag, dat het hele fenomeen inflatie nog nauwelijks leek te bestaan in de besluitvorming van zowel burgers als bedrijven. Prijsstabiliteit, het streven van centrale bankiers, was in wezen een feit geworden. Want de maximaal 2 procent inflatie die er was, werd in de samenleving nauwelijks meer ervaren als een kleine prijsstijging, maar meer als een stabiele toestand.

Dat kan nu, als de inflatiebestrijding faalt, allemaal anders worden. Gita Gopinath, voormalig chef-econoom van het Internationaal Monetair Fonds en daar nu adjunct-directeur, waarschuwde in Jackson Hole voor het „losslaan van het anker” van de prijzen als de inflatie te lang hoog blijft. Ook Fed-president Powell benoemde dat: als huishoudens en prijzen zich plots toch weer gaan instellen op structureel hogere inflatie, dan vragen werknemers vooraf al loonstijgingen om dat te compenseren, en verhogen bedrijven alvast de prijzen van hun producten of diensten een beetje méér.

Opwaartse prijsspiraal

Zo veroorzaken zij zelf dan de extra inflatie waarvoor zij zich juist schrap zetten, en is een opwaartse prijsspiraal geboren.

Het beste zou zijn als centrale banken deze ontwikkeling al in de kiem hadden gesmoord. Maar nog eind vorig jaar, toen de inflatie al opliep, werd in die kring gedacht dat dit fenomeen transitory, van voorbijgaande aard, zou zijn. Pas dit jaar, toen fors stijgende energieprijzen de inflatie extra opjoegen, werd ingegrepen. En hoe later de ingreep, hoe harder die moet zijn.

Centrale banken kunnen de vraagkant van de economie laten afkoelen door de prijs van geld, de rente, op te schroeven. Dan wordt de bedrijvigheid minder, wordt er minder uitgegeven en neemt de opwaartse druk op lonen en prijzen hopelijk af. In de VS is de belangrijkste rente nu opgeschroefd van nagenoeg 0 procent tot 2,5 procent. In de eurozone ging de rente van 0 procent naar 0,5 procent.

Dat is, zo lijkt het, lang niet genoeg. Diverse centrale bankiers namen al vast een voorschot op wat er komen gaat. Powell, van de VS, maakte duidelijk dat het idee onder beleggers dat de Amerikaanse rente volgend jaar, na een verdere stijging tot tegen de 4 procent, weer kan gaan dalen, op zijn best prematuur is. De econoom Jason Furman ging in Jackson Hole zelfs zo ver een Amerikaanse rente van wel 5,5 procent te verwachten – hoewel hij geen beleidsmaker is.

De voorzitter van de Banque de France, François Villeroy de Galhau, liet weten dat de rente van de ECB al eind dit jaar 2 procent kan bedragen, dus anderhalf procentpunt méér dan nu. Villeroy is als baas van de Franse centrale bank ook bestuurslid van de ECB. Isabel Schnabel, vaste bestuurder van de ECB, was niet zo precies. Maar wat zij duidelijk maakte sprak, zo valt aan te nemen, voor veel van de aanwezige centrale bankiers: het gevecht tegen inflatie is niet zomaar voorbij. ECB-president Christine Lagarde liet overigens om onbekende redenen verstek gaan.

Liever te streng dan te soepel

Om geloofwaardigheid te herwinnen én te zorgen dat inflatie weer in haar hok wordt gedwongen, zullen centrale banken vermoedelijk nu liever te streng worden dan te soepel. Zoals Gopinath van het IMF benadrukte: als de inflatie wellicht straks weer daalt, mag dat niet meteen leiden tot een soepeler monetair beleid met dalende rentes. Eerst maar eens zien of de inflatiedaling duurzaam is. Liever je vergissen met een te hoge rente, dan met een te lage.

Zo zullen centrale bankiers hun geloofwaardigheid moeten versterken, die door al het dralen tot nu toe een deuk heeft gekregen. Al kon niemand de oorlog in Oekraïne en de explosie van de energieprijzen natuurlijk voorzien. Maar hoe wreed of onterecht ook: dit excuus gaat een poosje mee, maar na verloop van tijd is de inflatie in de ogen van publiek – en politiek – het probleem van de centrale bankiers zelf geworden.

De oplossing van dat probleem wordt complex. Hoe reageert de inflatie op de arbeidsmarkt? Lange tijd was er een stevig verband tussen de werkloosheid en de inflatie: hoe lager de werkloosheid, hoe meer de prijzen (via hogere lonen) stegen, en andersom. Deze zogenoemde ‘Phillips-curve’ werkt al een decennium of twee niet meer: het verband verdween. Komt dat nu weer terug? Dat zou helpen, want als de werkloosheid door de hogere rentes oploopt, kan de inflatie weer dalen. Maar hoewel daar veel discussie over was, was er geen eensluidend antwoord. Schnabel wees er ook op dat inflatie nu zo’n mondiaal verschijnsel is, dat het lastiger wordt om monetair beleid te voeren, en dat beleid vermoedelijk langer strenger moet zijn.

Het zal volgens haar ‘offers’ vergen, en dat werd ook door Powell met zoveel woorden gezegd. Een recessie valt niet uit te sluiten, iets waarvan de buitenwereld wellicht nu pas écht wordt doordrongen. Een voorproefje: vrijdagavond sloten de Amerikaanse beurzen bijna 3 procent lager van de schrik na Powells strenge speech. Een reactie die maandag nog een staartje kan krijgen in Europa.