Bunq wint zaak tegen DNB over innovatie in witwasscreening

Onlinebank Bunq mag bij de screening van klanten op witwassen gebruikmaken van nieuwe technologieën. Dat toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) deze manier van screening als onvoldoende beoordeelt, heeft het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) in hoger beroep van tafel geveegd.

Dat blijkt uit een dinsdag gepubliceerde uitspraak, waartegen geen beroep meer mogelijk is. Het is bijzonder dat een bank tot in de rechtbank een straf van de toezichthouder aanvecht. De uitspraak is een gevoelige nederlaag voor De Nederlandsche Bank.

Bunq had van DNB een aantal aanwijzingen gekregen omdat de volledig online opererende bank tekort zou schieten in haar functie als ‘poortwachter’. De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) verplicht elke bank van nieuwe klanten in te schatten hoe hoog het risico is dat ze zich met criminele activiteiten bezighouden. Is dat risico laag, dan hoeft de bank de transacties van zo’n klant minder vaak en intensief in de gaten te houden.

Lees ook: DNB wil witwasaanpak meer richten op klanten met de hoge risico’s: ‘De pijplijn is overvol’

Laagrisicoprofiel

Onlinebank Bunq vindt dat deze gebruikersprofielen voor particulieren goed zijn te maken met hulp van data-analyse en kunstmatige intelligentie. Op basis daarvan wordt het overgrote deel van Bunqs particuliere klanten een laagrisicoprofiel toebedeeld.

Toezichthouder DNB bleek echter van mening dat deze manier van screenen onvoldoende specifieke informatie oplevert per klant, waardoor het risico niet goed te taxeren zou zijn. Het CBb oordeelt nu dat DNB onvoldoende heeft aangetoond dat Bunq in strijd handelde met de Wwft: „De wet kent open normen en schrijft niet exact voor op welke wijze banken hun klanten moeten screenen. Bunq heeft in de procedure uitvoerig uiteengezet dat en hoe zijn methode, gebaseerd op kunstmatige intelligentie, werkt en waarom die het risico op witwassen klein maakt. DNB heeft daar onvoldoende tegenover gesteld.”

Het CBb keert zich ook tegen de opvatting van DNB dat Bunq zakelijke klanten onvoldoende screent. De toezichthouder stelde dat Bunq onvoldoende informatie inwon bij opening van een zakelijke rekening. Het College: „DNB heeft niet duidelijk gemaakt waarom Bunq aan die klanten extra vragen moet stellen over het doel en het gebruik van hun rekening.”

Enorme bedragen

Twee andere aanwijzingen van DNB bleven wel staan. Bunq moet extra onderzoek doen naar klanten met een publieke functie – zogenoemde ‘PEP’s’, die meer risico lopen op omkoping – en naar de herkomst van geld van risicovollere klanten.

Lees ook: Wat een boete van 775 miljoen doet

Dat Bunq DNB voor de rechter daagde, juichten andere banken heimelijk toe. ING en ABN Amro kregen eerder hoge boetes omdat ze onvoldoende op witwassen screenden. Bij Rabobank loopt nog onderzoek van DNB. Onder druk van de toezichthouder geven banken nu enorme bedragen uit aan de screening van klanten en transacties.

DNB zegt de uitspraak van het College te bestuderen en onderzoek te doen naar de bredere gevolgen. „We nemen de uitspraak ook mee in de dialoog die we voeren met de financiële sector over de risicogerichte invulling van de wettelijke vereisten en de inzet van technologie bij de bestrijding van witwassen.”

DNB kondigde deze zomer aan het toezicht op de bestrijding op witwasrisico’s te gaan wijzigen. De toezichthouder wil dat de screening efficiënter wordt, onder andere door meer risicogebaseerd screenen toe te staan en door vaker nieuwe technologieën te omarmen, zoals kunstmatige intelligentie. „Op die manier denk ik zeker dat de belasting voor zowel de financiële instellingen als klanten teruggebracht kan worden”, zei directeur Steven Maijoor vorige maand in NRC.

Koepelorganisatie Nederlandse Vereniging van Banken laat in een reactie weten de uitspraak „belangrijk voor de bankensector” te vinden. „Deze biedt extra duidelijkheid over de invulling door banken van hun poortwachtersrol”, laat een woordvoerder weten. „De uitspraak bevestigt de lijn die banken al langer bepleiten om meer risicogericht te werk te gaan bij het voorkomen van witwassen en terrorismefinanciering.” Alle banken zijn volgens hem voorstander van het „zo optimaal mogelijk” inzetten van innovatie voor dit doel. „Onder andere kunstmatige intelligentie, machine learning en privacy enhancing techniques (PET) maken intelligente risicobeheersing mogelijk met zo min mogelijk hinder voor bonafide klanten.”