Bij Introdans is Carmen een verveelde Don Juan en Don José een stalker

Weer een Carmen? Ja, weer een Carmen. Het verhaal over de ontembare jonge vrouw blijft danskunstenaars inspireren. Tegenwoordig zien zij zich daarbij gesteld voor een nieuwe uitdaging. Het simpelweg afschilderen van het fabrieksmeisje Carmen als femme fatale dat haar lot over zichzelf heeft afgeroepen is taboe verklaard, want seksistisch. Aan de makers van nu duidelijk te maken dat mannen het probleem zijn, zowel de goedaardige Don José als diens rivaal, de ijdele toreador Escamillo.

De Spaanse choreograaf en voormalig danser van Nederlands Dans Theater Gustavo Ramirez Sansano maakte zijn versie oorspronkelijk voor zijn Luna Negra Dance Company, in Nederland wordt het door Introdans uitgevoerd. In plaats van Bizets beroemde operamuziek gebruikte hij de instrumentale Carmen Fantasy van violist Pablo de Sarasate en langzame delen Bizet-composities. Sansano heeft zijn Carmen.maquia (de titel is een verwijzing naar tauromaquia, de kunst van het stieren temmen) bevrijd van visuele cliché’s als een rode jurk voor Carmen en dergelijke. Het enige rood in de voorstelling is de zakdoek, die het symbool is voor de liefde van Don José. Luis Crespo ontwierp een prachtig, fris zwart-witdecor vol verwijzingen naar de tekeningen die Picasso maakte van het stierenvechten, de kostuums van Bregje van Balen (eveneens ex-NDT) zijn smaakvol ‘Spaansig’.

Ondergesneeuwd

Ook in de choreografie doseert Sansano het Spaanse element, met hier en daar wat hints naar flamenco of paso doble. Zijn danstaal draagt nog duidelijk de sporen van zijn tijd in Den Haag, met vleugjes Mats Ek (die overigens een onvergetelijke Carmen maakte) en Paul Lightfoot. De uitdrukking van emoties raakt in Carmen.maquia vaak ondergesneeuwd door het hoge tempo en de driftige gestiek. Daarmee vertroebelt ook de leesbaarheid, zeker voor het jongere publiek. Bovendien begint al die drukte te vervelen. Pas in de langzame delen voor José en Carmen wordt hun liefde invoelbaar, zoals in hun duet op het bloedmooie Adagio uit Bizets Symfonie in C.

Tot een radicale moderne draai aan de geschiedenis komt Sansano niet. Carmen, uitstekend gedanst voor Brooke Newman, is als altijd ongrijpbaar. Ze verleidt mannen uit verveling, maar wil zich niet binden. Welbeschouwd een Don Juan dus, maar dan van vrouwelijke kunne. Wel lijkt Sansano de schuld van het drama nadrukkelijker te leggen bij haar aanbidder Don José (een wat vlak optredende Alberto Tardanico). Pas na afwijzing wordt deze pas echt gepassioneerd, een stalker, met fatale afloop.

Daardoor benadert deze Carmen de achtergronden van femicide misschien toch íéts dichter dan de oudere versies.

Bekijk een overzicht van onze recensies over theater