Wat mij nou al m’n hele leven opvalt, is dat we niet van perfectionisten houden in deze samenleving. Ja, grote sterren, kunstenaars – die mogen perfectionisten zijn. Femke Bol, Gaudí, Madonna, Hans Klok. Die mogen drammen, bovenop elk detail zitten, elke komma, en elk dossier. Arjen Lubach vertelde laatst dat Jochem Myjer zijn shows tot op de seconde timet, ik noem hier ook een Pieter Omtzigt – iedereen houdt van hen.
Maar hoe dichterbij perfectionisten komen, hoe vervelender we ze vinden. Collega’s, vrienden, je baas, of nog erger: je man! Of vrouw! Die mogen echt geen perfectionisten zijn.
Dan worden ze controlfreaks genoemd. Betweters. Stresskippen. En zijn ze „lastig in de omgang”. Star. Ongezellig. Zeikerds. Mensen die „niet kunnen loslaten”, die „overal bovenop zitten”. Achter hun rug wordt er met de ogen gerold.
Er zijn ook allemaal cursussen om ‘perfectionist/controlfreak af’ te worden. Ongelooflijk als je dat ziet, hoe de controlfreak gehaat wordt. ‘Hoe overwin je de controlfreak in jezelf’, ‘leven met een controlfreak’, of de cursus ‘de controle loslaten’ – die kost trouwens 75 euro. Alsof het een ziekte is, als je de controle wil houden. Nee joh, je moet alles loslaten. Ontspannen moet je zijn, dan komt het vanzelf goed.
Openhartoperatie
De laatste tijd denk ik steeds vaker: waarom eigenlijk. Waarom haten we perfectionisten zo? Het is toch juist fijn om er perfectionisten bij te hebben? Bij je openhartoperatie bijvoorbeeld. Wie wil je dan aan je bed? Een controlfreak die blijft hameren op de details, of een dude met een joint die de boel lekker loslaat?
Twaalf jaar lang hadden we een minister-president die de hele dag ontspannen lachte, die „het nog even moest nakijken”, er zich „even niks meer van kon herinneren”, relax!, en kijk eens wat dat ons gebracht heeft. We hadden een stelletje perfectionisten nodig die de Toeslagenaffaire boven water brachten. Die niet rustten tot de onderste steen boven was.
Doe eens rustig joh, zeggen mensen vaak tegen me. Het hoeft toch niet altijd perfect te zijn. Beter een zes zonder stress dan een zeven zonder leven, zei een dierbare kennis laatst. Laat het los.
Dan denk ik: hoezo moeten we loslaten? Ik wil dingen vasthouden, net zolang tot het klopt. Denk je nou echt dat er überhaupt nog een trein zou rijden, er nog een raket naar de maan zou gaan, de pakken verse melk nog in de winkels zouden komen zonder perfectionistische controlfreaks?
De mensen die zeggen dat je het los moet laten, hebben zeker nog nooit iemand over de vloer gehad die iets moest repareren, een boekhouder die de salarissen op tijd uitbetaalt, een bouwkundige die net zolang rekent aan een parkeergarage dat hij niet instort.
Ik wil geen zessen zonder stress, ik wil gewoon een tien. Juist van losse eindjes krijg je stress. Structuur en controle houden ons gezond. Zonder perfectionisten lazert alles in elkaar. Als iedereen ontspannen is, gebeurt er nooit meer wat.
Een hel
Ik snap het natuurlijk wel, dat mensen liever geen perfectionisten om zich heen hebben. Omdat ze je confronteren met je eigen labbekakkerigheid. Daarom is het prima dat Pieter Omtzigt en Jochem Myjer perfectionisten zijn, maar is het een hel als je baas zeurt dat het werk écht beter moet, of je vriendin. Perfectionisten willen we niet te dichtbij. Perfectionisten tonen ons genadeloos dat wij falen.
Dus ja, ze zijn „lastig in de omgang” – omdat jij je zaakjes niet op orde hebt. Ze vertrouwen niemand – daar hebben ze ook alle reden toe. Ze doen het liefst alles zelf – omdat jij het niet doet. En nee, ze laten niet los. Omdat het anders verloren gaat.
Er is eigenlijk maar één nadeel aan perfectionisten. En dat is dat ze er zelf meestal aan onderdoor gaan. Ze zijn vaak overspannen, hebben burn-outs, en korte lontjes – niet gek als je de hele ontspannen mensheid op je schouders torst en de strijd alleen moet voeren.
En ook daarom dacht ik: laten we perfectionisten eens wat vaker in het zonnetje zetten. Laten we hen steunen, in plaats van vervloeken. Misschien worden ze dan ook minder vaak overspannen, als ze de erkenning krijgen die ze verdienen.
Los schroefje
Want de controlfreaks halen de spelfouten uit onze teksten, maken de roosters, zoeken net zolang in je auto tot ze het schroefje vinden dat loszat. Zeggen: ‘ik ga je helpen’ als je al was opgegeven bij die andere oncoloog – perfectionisten zijn onze helden. Ik wil niet minder perfectionisten, ik wil er juist meer. Er zouden cursussen moeten komen hoe je controlfreak wórdt, in plaats van hoe je dat kan afleren.
Tegen alle perfectionisten zou ik daarom willen zeggen: laat je niet gek maken, we hebben jullie nodig. En tegen alle andere mensen?
Hoe meer perfectionisten er zijn, hoe meer jíj kan loslaten.
