Stop met de productie van pfas, want jullie beurswaarde staat op het spel. Die waarschuwing hebben institutionele beleggers woensdag gegeven aan een groep van vijftig beursgenoteerde chemiebedrijven. De beleggers stellen dat producenten en gebruikers van per- en polyfluoralkylstoffen te maken krijgen met aansprakelijkheidsrisico’s, die de aandelenkoers op lange termijn flink kunnen schaden.
De oproep komt van het Investor Initiative on Hazardous Chemicals (IIHC), een groep van ruim vijftig grote beleggers met samen meer dan 10.000 miljard euro aan geïnvesteerd vermogen. Hieronder zijn BNP Paribas en Allianz Investment Management, en Nederlandse partijen als Triodos en Cardano.
Pfas worden sinds de jaren veertig in talrijke huishoudelijke producten verwerkt, zoals voedselverpakkingen en anti-aanbaklagen voor pannen. Ze zijn handig, omdat ze bijvoorbeeld waterafstotend, hittebestendig en zelfs brandwerend zijn. Maar de laatste jaren neemt de kritiek toe: de gewraakte chemicaliën vormen een risico voor de gezondheid. Zo wordt blootstelling aan pfas in verband gebracht met een verhoogd risico op diverse vormen van kanker. Bovendien zijn de stoffen nauwelijks afbreekbaar. Om die reden staan ze ook bekend als forever chemicals.
Het ‘nieuwe asbest’
Het IIHC noemt pfas in een verklaring het „nieuwe asbest”. Jarenlang stond asbest volgens het initiatief bekend als „magisch mineraal”, dat ondanks vroegtijdige gezondheidswaarschuwingen gebruikt werd voor het bouwen van huizen. Uiteindelijk leidde het negeren van de waarschuwingen vanaf de jaren tachtig tot rechtszaken en faillissementen.
Dat lot staat ook op chemiebedrijven te wachten, voorspelden experts onlangs tegenover persbureau Bloomberg. Het eerste bankroet als gevolg van pfas-schadeclaims is al een feit. In mei sloot het Amerikaanse Kidde-Fenwal zijn deuren nadat lokale overheden, bedrijven en burgers ruim 4.400 rechtszaken tegen dit brandveiligheidsbedrijf hadden aangespannen. Zij stelden dat de pfas in brandblusschuim waterbronnen rond luchthavens en militaire locaties zou hebben vervuild.
Ook in Europa lopen rechtszaken tegen pfas-producenten. Zo procedeert de Vlaamse regering tegen 3M, omdat de Antwerpse fabriek van dit Amerikaanse concern de stoffen loost in de Schelde. Het bedrijf zegde vorig jaar al betaling van 571 miljoen euro toe voor sanering van de bodem. De Nederlandse staat heeft zich intussen aangesloten in de juridische strijd tegen 3M.
Chemours
Ook Teflon-producent Chemours is in opspraak geraakt. In september oordeelde de Rotterdamse rechtbank dat de Dordtse fabriek van dit Amerikaanse concern deels aansprakelijk is voor omgevingsschade door vervuiling met pfas. Hierdoor kunnen omliggende gemeenten nu hun kosten voor sanering proberen te verhalen. Verder loopt strafrechtelijk onderzoek naar het handelen van het concern, nadat advocate Bénédicte Ficq namens zo’n vierduizend mensen aangifte heeft gedaan. Zij vinden dat de leiding van Chemours zich moet verantwoorden voor de uitstoot van pfas, terwijl haar bekend was dat de stoffen schadelijk zijn voor de omgeving.
Lees ook Gevaarlijk veel PFAS in eieren van hobbykippen in de buurt van chemiefabriek Chemours
In zowel de VS als Europa is het de bedoeling dat productie en verwerking van pfas binnen enkele jaren worden verboden. De EU wil dat verbod uiterlijk in 2027 en gunt betrokken bedrijven dan nog enige tijd om alternatieven voor de schadelijke stoffen te vinden. Veel afnemers vinden een algeheel verbod van de vele soorten pfas onwerkbaar, omdat ze onder meer noodzakelijk zijn voor energietransitie en chipproductie.
Intussen voeren overheden en burgers met rechtszaken de druk op om versneld van pfas af te stappen. Beleggers hebben zich daar nu dus bij aangesloten. Zij wijzen op een eveneens woensdag gepubliceerde risicoanalyse van het Amerikaanse databedrijf Praedicat, waaruit blijkt dat claims wegens onder meer gezondheidsschade en verontreiniging van de leefomgeving alleen al in de VS honderden miljarden dollars kunnen bedragen.
De oproep van IIHC is gedaan aan vijftig beursgenoteerde chemiebedrijven die op duurzaamheid zijn getoetst door ChemSec, een ngo die een einde wil maken aan de productie van gevaarlijke, lastig afbreekbare chemicaliën. Slechts vijf van die bedrijven hebben daarvoor een strategie naar buiten gebracht. Chemours en 3M bevinden zich in de onderste regionen van de duurzaamheidslijst.
Lees ook PFAS zitten overal. De rijksoverheid reageerde eerst langzaam, en nu lukraak
