N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Boycot De olympische sportbonden zetten de deur voor een terugkeer van (Wit-)Russen op een kier. Dat stuit op tegenstand, ook in Rusland zelf. „Sport is een speelbal van internationale betrekkingen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data91904348-794267.jpg)
Foto ANP/dpa
Wat te doen met Russische en Wit-Russische sporters? Na de inval in Oekraïne, eind februari, stonden sportbonden wereldwijd voor die vraag. Het dossier is er sindsdien alleen maar complexer op geworden. Hoe langer de oorlog voortduurt, hoe kleiner de eendracht in de sportwereld.
Laatste voorbeeld: de Italiaanse turnbond meldde zich woensdag af voor het jaarlijkse congres van wereldturnbond FIG, dat volgende week plaatsvindt, uit protest tegen Russische deelname, zo berichtte sportwebsite Inside The Games. Eerder lieten Oekraïne, Noorwegen, Polen, Litouwen en Estland om dezelfde reden al weten niet deel te nemen.
De hernieuwde aanwezigheid van de (Wit-)Russische delegaties zorgt voor meer onenigheid in het sportbestuur. Op 30 september werden delegaties van Scandinavische landen en Oekraïne bijna letterlijk het zwijgen opgelegd toen ze zich tijdens een bijeenkomst van het Europees Olympisch Comité protest wilden uitspreken tegen Russische en Wit-Russische deelname. In de bijeenkomst werd de microfoon van de Oekraïense en Zweedse deelnemer uitgezet omdat „politieke statements” volgens de organisatie verboden waren.
Advies van IOC
Eind februari adviseerde het Internationaal Olympisch Comité (IOC) aan organisaties van grote sportevenementen om sporters uit Rusland en Wit-Rusland bij voorkeur te weigeren om de „integriteit” van die evenementen te bewaken en om „de veiligheid van sporters te garanderen”. Veel sportbonden volgden het advies van het IOC op. Zo waren Russische atleten niet welkom bij de WK atletiek, afgelopen juli in het Amerikaanse Eugene, en op de ‘multi-EK’ in München van afgelopen augustus, waar kampioenschappen van negen sporten werden afgewerkt.
Maar intussen heeft Thomas Bach, voorzitter van het IOC, de deur voor Russische en Wit-Russische sporters weer op een kier gezet. Hij suggereerde eind september dat ze in de toekomst misschien tóch kunnen deelnemen aan internationale sportwedstrijden, mits ze afstand nemen van de Russische oorlog in Oekraïne. „Het gaat er niet per se om dat we Rusland terugkrijgen”, zei hij tegen de Italiaanse krant Corriere della Sera, maar om het terugkrijgen van „sporters met een Russisch paspoort die de oorlog niet steunen”.
Het duidt op een ommekeer. Op de WK judo, die afgelopen week plaatsvonden in Oezbekistan, mochten Russen en Wit-Russen uitkomen onder neutrale vlag. Op drie van de vier grandslams in het tennis zijn ze op dezelfde manier welkom. Alleen Wimbledon weigerde deze sporters toe te laten, waarop het toernooi prompt door de internationale tennisfederaties ATP en WTA van punten voor de ranking werd gestript.
Ook NOC-NSF vindt dat individuele sporters moeten kunnen uitkomen op grote toernooien, zolang ze Rusland of Wit-Rusland niet vertegenwoordigen. „Wij geloven in de verbindende kracht van sport”, zegt algemeen directeur Marc van den Tweel. De Nederlandse sportkoepel gaat niet zo ver als Bach om een politieke uitspraak te verlangen van de sporters. „Het IOC heeft geen verenigingsstructuur, dus het kan vinden wat het vindt.” Bachs uitspraken zijn volgens NOC-NSF voor zijn eigen rekening.
Politieke vluchtelingen
De kwestie is een grote balanceeract voor het IOC, ziet filosofe en oud-atlete Sandra Meeuwsen, directeur van het Erasmus Center for Sport Integrity & Transition. „Dit zijn krakkemikkige pogingen van het IOC om een politieke positie in te nemen zonder verwikkeld te raken in een globaal politiek debat.” Sport is een speelbal van internationale betrekkingen, zegt ze. „In die zin is het positief dat het IOC zich wat betreft allianties met landen als Rusland aan het herpositioneren is om weer aan de goede kant te staan.”
Maar dat is niet geheel zonder risico, zegt Meeuwsen. De eis van Bach om afstand te nemen van de invasie in Oekraïne vraagt sporters een politiek standpunt in te nemen. „Dat vind ik niet kunnen. Zo maak je van de sporters politieke vluchtelingen in eigen land.” Rusland heeft gezegd dat de uitlatingen van Bach „tegen de olympische principes indruisen”. Volgens minister van Sport Oleg Matytsin verlangt de Duitse IOC-president dat Russische sporters zich als „landverraders” gedragen om mee te mogen doen aan grote sportevenementen.
Rusland zal de ontwikkelingen in de internationale sportwereld ongetwijfeld met interesse volgen. Sport wordt door het land voortdurend ingezet voor propaganda en imagobevordering, zegt Tony van der Togt, senior onderzoeker Rusland en Europa bij instituut Clingendael. „Rusland wil blijven uitstralen: we zijn een groot en belangrijk land.”
Dan helpt het niet dat het IOC en internationale sportfederaties niet allemaal hetzelfde omgaan met het al dan niet toelaten van Russische- en Wit-Russische sporters, zegt Van der Togt. „Zo geef je het signaal dat je het niet erg vindt wat er in Oekraïne gebeurt. Dat zal misbruikt worden door de Russen.”
Bij de aankomende Algemene Vergadering van alle internationale olympische comités (ANOC), volgende week in Seoul, zal het onderwerp opnieuw op de agenda staan. Bach is daar de eerste spreker en zal de kwestie naar verwachting ter sprake brengen. Dat zal hij doen in het bijzijn van olympische comités uit 205 landen, waaronder Rusland en Wit-Rusland, die een uitnodiging hebben gekregen.
