ABN Amro is sinds eind vorig jaar van het etiket ‘staatsbank’ af. De overheid liet haar belang, verkregen tijdens de kredietcrisis in 2008 toen de bank gered moest worden, zakken tot net onder de 50 procent. De komende maanden moet dat verder zakken, naar 40 procent.
Het nieuwe hoofdstuk in de lange geschiedenis van ABN Amro begint met dezelfde man aan het roer: op zijn 62e besloot Robert Swaak eind oktober nog eens voor vier jaar bij te tekenen als bestuursvoorzitter. „De stap naar onder die 50 procent had een grote symbolische waarde. Daar zijn we heel blij mee”, zegt hij in zijn bescheiden kamer op de vijfde verdieping van het hoofdkantoor van ABN Amro. De bestuursvoorzitter zetelt bij de bank al jaren niet meer op de luxe bovenste verdieping van het markante gebouw, dat stamt uit de tijd van voor de bankencrisis, toen ABN nog een wereldspeler was.
Van de bravoure die juist de bankiers van ABN Amro in het begin van deze eeuw nog uitstraalden, is bij Swaak weinig te herkennen. Van hem zijn geen stoere, ferme bewoordingen te verwachten. De voormalige accountant en bestuurder van PWC formuleert behoedzaam en gaat kleurrijke anekdotiek of persoonlijke ontboezemingen uit de weg.
In dit gesprek wil hij het graag hebben over het ondernemingsklimaat in Nederland, zowel voor zijn eigen bank als voor de bedrijven die klant van ABN Amro zijn. Maar in zijn omfloerste bewoordingen proef je de onzekerheid die er heerst na de politieke aardverschuiving na de verkiezingen voor de Tweede Kamer, en zijn wens om de rechtse partijen die trachten een regering te vormen niet voor het hoofd te stoten.
Swaak heeft in zijn eerste jaren flink ingegrepen bij ABN Amro. De bank concentreert zich nog alleen op Noordwest-Europa. Wereldwijde handelsfinanciering ging de deur uit. Investeringen in olie en gas buiten Europa werden stopgezet. „Toen ik in 2020 aantrad hebben wij gelijk gezegd: wij moeten kijken waar deze bank, met de omvang die die nu heeft, goed in is en waar die niet goed in is. Dan praat je over schaalgrootte. Dan praat je over het risico dat je bereid bent te lopen. Wij zijn nu echt een andere bank geworden dan het beeld van vroeger, waar we nog wel eens voor worden aangezien.”
Met deze laatste stap van de overheid hoopt Swaak dat het beeld verdwijnt dat ABN Amro zonder staatssteun niet kan overleven. „De staat laat hiermee zien dat ze het vertrouwen heeft dat ze haar belang kán terugbrengen en dat wij onze eigen strategie kunnen uitvoeren.”
Voelt ABN Amro zich vrijer door de afbouw van het staatsbelang?
„De staat heeft zich de afgelopen jaren gedragen als een professionele aandeelhouder. In de afgelopen drieënhalf jaar hebben we onze strategie al kunnen uitvoeren zoals wij onze strategie wilden uitvoeren.
„Het feit dat een staat haar aandeel terugbrengt, betekent ook voor investeerders dat ze meer gaan kijken naar het aandeel ABN Amro. Juist om meer investeerders aan te kunnen trekken, zijn wij gebaat bij meer vrije handel in het aandeel ABN Amro.”
Kijkt u met angst naar de ruimte die andere banken of investeerders zo krijgen om u over te nemen?
„We voeren onze eigen strategie uit, op eigen kracht. En wat de rest van de wereld daarmee doet, inclusief partijen die mogelijk ons nader willen bekijken, dat merken we dan wel weer.”
Lees ook ‘Ik pas goed bij de huidige strategie’
Vreest u een andere opstelling van de overheid ten opzichte van uw bank, nu andere politieke partijen de regering zullen vormen?
„Wij houden altijd rekenschap van wat er in Den Haag gebeurt. Er gaat geen dag voorbij, zeker in deze fase, dat je je niet op de hoogte moet stellen en in gesprek moet blijven.”
Waren jullie al in gesprek met PVV, NSC en BBB voor de verkiezingen?
„Als er nieuwe partijen komen, dan moet je altijd kijken wie de financiële woordvoerders zijn en met ze in gesprek gaan. De PVV kennen we al langer, BBB is relatief nieuw en NSC helemaal nieuw. Dus dat gesprek is op gang of komt op gang.”
De bankbelasting is recent verhoogd, mede met steun van deze partijen, omdat een meerderheid van de Kamer meent dat banken te hoge winsten behalen. Baart u dat zorgen?
„De discussie over de verhoging van de bankbelasting raakt meer dan alleen banken. De Tweede Kamer wil met de opbrengsten andere ambities financieren [met name om inkomenssteun aan minima en de middenklasse te kunnen geven]. Maar zo’n besluit om een extra belasting te heffen op de winstgevendheid van banken, maakt de overheid minder voorspelbaar. Want er wordt direct een ingreep gepleegd.
„Een van de onderwerpen die wij regelmatig bespreken binnen de bank en met klanten is het ondernemersklimaat in Nederland. Ik kijk daarbij naar die voorspelbaarheid, de stabiliteit die ondernemers nodig hebben. De duidelijkheid als het gaat over de grote thema’s die spelen: stikstof, klimaattransitie.
„Als die voorspelbaarheid er niet is, dan stagneer je op hele grote en belangrijke dossiers. Onzekerheid voedt onzekerheid. Dat kunnen we ons als samenleving simpelweg niet permitteren.”
Maakt u zich, vanwege het belang van duurzaamheid in de strategie van ABN Amro, zorgen dat een nieuw rechts kabinet een streep zal zetten door veel klimaatbeleid?
„De uitkomsten van de verkiezingen, de sentimenten in de Nederlandse samenleving, die zijn er. Daar kun je van alles van vinden. Ik beschouw het als een uitkomst van een democratisch proces.
„Ik bekommer me nog veel meer om de effecten op het inclusieve denken. Ik heb over de hele wereld gewoond en gewerkt en ben weer teruggekeerd naar Nederland. Wat ik in het buitenland heb geleerd is dat je er veel mee opschiet als je inclusief denkt en handelt. Of dat nou in je persoonlijke relaties, in je organisatie of in de samenleving is. We moeten ervoor waken dat de samenleving groepen mensen buitensluit.”
Raakt het u ook persoonlijk? Bij uw vorige werkgever, accountantskantoor PriceWaterhouse [nu PwC] was u vijftien jaar geleden al voorloper met een inclusiviteitsbeleid. Dat was toen nog geen gemeengoed.
„Nou ja, de Nederlandse samenleving heeft een keuze gemaakt. En die keuze moet nu expliciet gemaakt worden. Wat betekent dit nou? Daarom is het heel belangrijk dat de kabinetsformatie snel afgerond gaat worden, want dan kan je ook zien wat de consequenties zijn van dit denken.
„Voor mij is vervolgens belangrijk hoe je als bank zelf handelt, hoe je het inclusief bankieren invult. Dat betekent bijvoorbeeld dat je oog blijft houden voor diegenen die niet noodzakelijkerwijs mee kunnen in de digitale wereld. Hoe gaan we daarmee om? Wij zijn bijvoorbeeld nu met zorgcoaches aanwezig thuis bij klanten die niet mee kunnen in het digitale geweld.
„Als bank zijn we duidelijk waar wij voor staan. En dat verandert niet. Dat verandert ook niet door verkiezingen.”
ABN Amro besloot al een aantal jaren geleden om buiten Europa niet meer te investeren in olie en gas. Komt dat nu goed uit, met de toenemende druk op banken om te verduurzamen?
„Als bank heeft ABN Amro al onder mijn voorganger Kees van Dijkhuizen in 2017, 2018 besloten om duurzaamheid centraal te stellen bij de bank. Ik heb heel nadrukkelijk aansluiting geprobeerd te zoeken bij die klimaatstrategie.
„Het besluit om met olie en gas buiten Europa te stoppen had ook te maken met de afweging waar wij het meeste waarde kunnen toevoegen. Daar past geen olie- en gasportefeuille in Dallas bij.
„We hebben sinds 2020 voor ruim 8 miljard euro aan leningen in de olie- en gasindustrie afgebouwd. Maar we zijn aan de andere kant nu ook weer bezig te investeren in de klimaattransitie, in lijn met onze strategie. ”
Bouwt ABN Amro ook binnen Europa de investeringen in olie en gas af?
„Olie en gas is op dit moment nog maar een heel klein deel van het totaal aan leningen. Wat we nu aan olie en gas hebben is 1,1-1,2 miljard euro, ons totale leningenboek bedraagt 200 miljard.
„We zijn verder aan het afbouwen door afspraken te maken met onze klanten. We verschuiven daarbij de investeringen van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen.”
Op 19 januari zal Milieudefensie een van de Nederlandse bedrijven in de financiële sector voor de rechter dagen. Dat zou ook ABN Amro kunnen zijn. Hoe kijkt u daarnaar?
„Ik snap heel goed dat Milieudefensie haar agenda heeft en dat is ook goed. Wij zijn ook continu in gesprek met ze. Wij moeten elke keer uitleggen wat we aan het doen zijn. Zodat je die werelden wat dichter bij elkaar kunt brengen.
„Wij zijn onze ambities sinds 2022 aan het verankeren in onze dagelijkse bedrijfsvoering. Het moet niet blijven bij mooie rapporten, uiteindelijk gaat het om concrete beslissingen. Welke keuzes maken wij met onze klanten?
„Soms betekent dat ook dat we daarom kredieten afwijzen of afscheid nemen van klanten die onvoldoende voortgang maken om aan onze duurzaamheidsambities te voldoen.
Lees ook Milieudefensie dreigt met zaak tegen financiële sector: bank, verzekeraar of pensioenfonds mogelijk volgende doelwit
„Ik snap dat milieuorganisaties zeggen: je moet stoppen met alle olie- en gasleningen. Maar ik maak me ook zorgen over die eis. Je sluit dan een groot deel van de samenleving buiten. Dat deel van de samenleving zegt: ‘leuk die verduurzaming, maar ik heb even wat andere prioriteiten vandaag’.”
„De discussie moet gaan over hoe je een sociaal rechtvaardige klimaattransitie doorvoert. Op het moment dat gemeentebesturen maatregelen treffen voor schone lucht in steden, dan heeft dat consequenties voor mkb’ers die elke dag in die stad moeten zijn. Om de steden in te kunnen met hun auto’s, moeten ze die verduurzamen. Daarvoor hebben ze op korte termijn financiering nodig, en dat kan niet altijd uit.
„Nog een voorbeeld: we zijn al jaren in gesprek met onze klanten als het gaat over verduurzaming van woningen. Welke klantengroepen hebben daar de mogelijkheid toe en bij welke klantengroepen kan het simpelweg niet uit? Wat doen we daar dan aan?”
Had ABN Amro niet al meer tempo kunnen maken? De keuze voor een duurzaamheidsstrategie stamt uit 2017/2018, maar is pas in 2022 concreet ingevuld.
„Ik denk dat de hele samenleving sneller had moeten acteren. Maar dat zeggen wij, terwijl er nog steeds een groep binnen de samenleving is die zegt: die hele klimaatverandering zal allemaal nog wel een tijd duren.”
„Als ik het op ABN Amro betrek, dan ben ik ontzettend blij met de keuzes die in 2017/2018 gemaakt zijn. Want dat betekende dat we in 2020 direct aan de slag konden met het verder concretiseren van onze eigen doelstellingen.
„En ja, dat heeft even geduurd. We maakten eerder al wel impactrapportages, waardoor we in grote lijnen zagen wat de duurzaamheidsconsequenties waren van onze leningenportefeuille. Maar om voor onze klanten concreter te kunnen worden over wat we van hen wilden, moesten we die impact ook snappen per sector. Daar hebben we de tijd voor genomen.
„Van de sectoren die wij bedienen zien wij er vijf die het meeste CO2-intensief zijn: scheepvaart, olie, gas, hypotheken en commercieel vastgoed. Voor die sectoren hebben we als eerste een goed klimaatplan geschreven. En dat zijn we nu aan het uitvoeren.”
Het is niet makkelijk om bankbestuurders te vinden. Verschillende (ex-)bankiers dreigen persoonlijk te worden aangeklaagd vanwege hun rol in falend anti-witwasbeleid. Uw collega Martijn Gribnau van de Volksbank taait na vier jaar af. U bent net herbenoemd voor vier jaar. Zijn die anderen gek of bent u gek?
„Iedereen moet zijn eigen afweging maken of hij een baan wel of niet accepteert. Voor mij is het heel belangrijk dat ik heel dicht bij mezelf blijf. Wat waren mijn intrinsieke motivatoren om dit te gaan doen vier jaar geleden? Die gelden nog steeds voor mij. In mijn eerste jaren hebben we bij de bank een stevige fundering voor de toekomst neer kunnen leggen. Dat geeft mij ongelooflijk veel energie om door te gaan.”
