Amerikaanse scenarioschrijvers gaan staken en geven streamingdiensten de schuld

Geen nieuwe afleveringen van de Late Show, de Tonight Show en Jimmy Kimmel Live, want de schrijvers staken. De Writers Guild of America (WGA), de vakbond van scenarioschrijvers, heeft maandag bekendgemaakt dat onderhandelingen met werkgevers als Netflix, Amazon en Disney zijn mislukt. Om die reden hebben schrijvers vanaf middernacht tussen maandag en dinsdag het werk neergelegd.

1 Wat willen de stakers?

Hogere lonen, uiteraard. Maar ook meer zekerheid, betere pensioenen en bescherming tegen de opkomst van kunstmatige intelligentie. AI zou aan de lopende band scripts kunnen uitbraken en daarbij inbreuk doen op de auteursrechten van het bronmateriaal.

Arbeidsvoorwaarden zijn de afgelopen jaren achteruitgegaan, claimt de WGA. Een belangrijke reden zou de opkomst van streamingdiensten zijn. „De bedrijven hebben de transitie naar streaming gebruikt om te snijden in salarissen.” Daardoor zouden de arbeidsomstandigheden voor serieschrijvers „op alle niveaus zijn verslechterd”. De WGA heeft het over een „existentiële crisis”.

De stakers klagen ook over de opkomst van zogeheten mini rooms. Dat zijn geen krappe kantoren, maar teams van scenarioschrijvers die afleveringen bedenken zonder garantie dat die ook daadwerkelijk worden gefilmd. Opdrachtgevers schuiven op die manier een deel van hun financieel risico af op de schrijvers.

2 Wat zijn de gevolgen van de staking?

Amerikaanse talkshows worden als eerste getroffen. Grappen die ’s avonds laat op de Amerikaanse televisie komen, moeten aansluiten op de actualiteit en worden dus kort van tevoren geschreven. Hollywoodnieuwssite Deadline schrijft dat avondshows als The Late Show vanwege de staking op zwart gaan, maar de shows hebben dat zelf nog niet bevestigd.

Seth Meyers, van Late Night With Seth Meyers, beloofde de staking te steunen. „Ik ben ervan overtuigd dat wat de schrijvers vragen niet onredelijk is”, zei hij op de set. „Dus als je me hier volgende week niet ziet, weet dan dat ik het niet zomaar doe en dat ik jullie ook zal missen.”

Wat de Nederlandse kijkers als eerste zouden kunnen merken is dat het nieuwe aanbod van series bij streamingdiensten opdroogt, maar dat gebeurt alleen als de staking maanden aan zou houden. Volgens persbureau AP hebben producenten geprobeerd hun opnames af te ronden voor de deadline van de WGA. Op de Amerikaanse televisie zijn waarschijnlijk herhalingen te zien, en meer realityseries als Big Brother die geen script gebruiken.

3 Hoe vaak komt een staking in Hollywood voor?

Zelden: de laatste keer was vijftien jaar geleden, toen scenarioschrijvers honderd dagen het werk neerlegden. Ook toen gingen veel televisieshows niet door, hoewel presentatoren Jay Leno en Conan O’Brien al snel weer de draad oppakten om te voorkomen dat andere collega’s zonder werk zouden komen te zitten. Verschillende series moesten afleveringen schrappen of werden helemaal afgelast.

Twee uur voordat de staking destijds begon, zouden de scenarioschrijvers van James Bondfilm Quantum of Solace met een nieuwe schets zijn gekomen. Het was onaf, zei hoofdrolspeler Daniel Craig achteraf, maar er was niemand om eraan te schaven. „Ik heb zelf geprobeerd scènes te herschrijven. Maar een schrijver ben ik niet.” Quantum of Solace wordt veelal gezien als de slechtste Bondfilm waarin Craig meespeelde.

4 Hoe gaat het met de Nederlandse scenarioschrijvers?

De opkomst van streamingdiensten zou hen meer werk kunnen opleveren, maar daar komt in de praktijk nog weinig van terecht, zegt Jacqueline Rogers, scenarioschrijver en voorzitter van het Nederlandse Netwerk Scenarioschrijvers. „Streamers willen zeker series en films maken in Nederland, maar dat gebeurt nog weinig.” De precieze redenen zijn niet bekend, maar Rogers vermoedt dat de Nederlandse taal meespeelt. „We zijn best een klein land en ons werk reist niet altijd even makkelijk.” Om toch werk naar Nederland te halen, overweegt de Tweede Kamer streamingdiensten te verplichten een deel van de omzet die ze in Nederland behalen, hier ook weer te investeren.

Zelfs als dat voorstel het haalt, is scenarioschrijven voor streamingdiensten geen vetpot, zegt Rogers. „De onderhandelingen over een regeling voor royalties lopen nog. Schrijvers krijgen op dit moment één keer betaald, en van alle keren dat hun werk wordt gestreamd zien ze geen cent terug.”

Ook staken, dus? Die kans is klein, aangezien Rogers’ netwerk geen vakbond is en zo’n vijfhonderd leden heeft. Ter vergelijking: naar verwachting staken deze dinsdag 11.500 Amerikaanse vakgenoten. Rogers: „Ik denk niet dat streamingdiensten van ons wakker zouden liggen.”

Lees ook Scenaristen en stemacteurs in Hollywood vrezen AI