Afluisterschandalen, verkiezingsontkenning en klimaatscepsis – Murdoch liet overal zijn sporen na

Verenigde Staten: Fox News bracht populisme in de Amerikaanse huiskamers

Krantenmagnaat Rupert Murdoch begon Fox News in 1996 met een beetje hulp van zijn Republikeinse vrienden. Het televisiestation, dat het motto ‘Fair and Balanced’ (eerlijk en evenwichtig) meekreeg, was bedoeld als conservatief tegenwicht tegen de in Murdochs ogen veel te linkse Amerikaanse nieuwszenders.

Ronald Reagan – schatplichtig aan Murdochs tabloid de The New York Post voor het winnen van de staat New York – had als president al de regel geschrapt dat mediabedrijven geen kranten én tv-zenders mochten bezitten. Rudy Giuliani, op dat moment burgemeester van New York, zette het lokale kabelbedrijf onder druk om de nieuwe 24-uurszender in zoveel mogelijk huiskamers te krijgen.

‘Fox News Effect’ was volgens de onderzoekers „waarschijnlijk doorslaggevend” bij de presidentsverkiezingen van 2000.

Fox News had een ideologisch en commercieel gat in de markt gevonden met sensationeel nieuws en agitprop-talkshows die ressentiment vertolkten en aanwakkerden. Angst voor zwarte criminaliteit, illegale migratie, een wereldomvattende elite, marxistische Democraten en rabiate feministen, homoseksuelen en transpersonen kluisteren veel kijkers aan hun scherm. Het werd de best bekeken kabelzender.

De liefde tussen Fox News en de Republikeinse Partij zou altijd wederzijds blijven: van de Bill Clinton-impeachment en George Bush’ invasie van Irak tot het beschadigen van Barack Obama en Hillary Clinton. Maar nooit was deze zó klef als tijdens het presidentschap van Donald Trump. Televisiemedewerkers traden in dienst van het Witte Huis en Trump-getrouwen kwamen op de loonlijst van de zender. In beeld waren het commentatoren als Sean Hannity en Tucker Carlson die Trumps megafoon vormden. Maar het was Rupert Murdoch geweest om wiens steun Trump al in 2015 bedelde om president te worden. Steun die hij overigens pas kreeg na de voorverkiezingen, in 2016.

Verkiezingsnacht 2020

Rupert Murdoch is vaak afgeschilderd als de kwade genius die Trump aan de macht hielp. Hoewel Fox onmiskenbaar de weg effende voor een feitenvrije populist als Trump, zag Murdoch hun relatie als transactioneel – totdat die niet meer nodig leek. Tijdens de verkiezingsnacht van 2020 zou hij persoonlijk toestemming hebben gegeven om te voorspellen dat Trump de staat Arizona en dus het presidentschap verloor aan Joe Biden.

Dat schoot niet alleen Trump, maar ook een gigantisch deel van Fox News’ kijkers in het verkeerde keelgat. Fox News had niet langer, zoals in voorgaande decennia, het monopolie op non-stop audiovisueel conservatief nieuws. Nog radicaal-rechtsere zenders Newsmax en OAN kwamen op. Online kanalen en persoonlijkheden concurreren met en bekritiseren de ouderwetse kabelzender.

Om dominant te blijven wist Fox News niet hoe snel het zich moest scharen achter Trumps leugens dat hij de verkiezingen gewonnen zou hebben. Zo werd de stemmachinemaker Dominion herhaaldelijk van fraude beschuldigd. Het zou het duurste van alle Murdoch-schandalen worden.

Dominion klaagde het mediaconcern aan en kreeg, in een schikking die een openbare rechtszaak voorkwam, een schadevergoeding van 787,5 miljoen dollar (717 miljoen euro). Ondertussen kwamen e-mails en sms’jes van onder andere Carlson en Murdoch naar buiten die aantoonden dat zij wisten dat Trump en zijn advocaten logen.

Fox wist dat het leugens verspreidde na de verkiezingen en betaalt daar nu de prijs voor

Carlson werd ontslagen en wedijvert nu op X (voorheen Twitter) met Fox News. Zijn online talkshow bereikt miljoenen kijkers. En nu ruimt ook Murdoch – formeel – het veld. „Heel veel mensen zeggen ‘jij hebt Rupert met pensioen gedwongen’”, reageerde Donald Trump op zijn platform Truth Social op het nieuws van Murdochs terugtreden. Trump, de waarschijnlijke Republikeinse presidentskandidaat in 2024, voelt zich door Fox News tekort gedaan.

Toch is het imperium dat Murdoch aan zijn zoon Lachlan overdraagt niet kwijnend – in ieder geval minder kwijnend dan andere lineaire televisie die onder vergrijzing lijdt. Kijkcijfers van Fox News herstelden zich de afgelopen maanden alweer grotendeels van het verlies van Carlson. Al blijft de balans tussen radicaal genoeg zijn voor het verrechtste publiek en niet te radicaal voor belangrijke adverteerders ingewikkeld. Maar wat er ook gebeurt met de Murdoch-dynastie, Ruperts impact op het gepolariseerde Amerikaanse medialandschap is onuitwisbaar.

Emilie van Outeren

Verenigd Koninkrijk: Zonder Murdochs tabloids was het wellicht nooit tot een Brexit gekomen

In het Verenigd Koninkrijk zijn de krantentitels van Rupert Murdoch al decennia berucht vanwege hun duistere praktijken. News of the World ging het verst om aan informatie te komen. De tabloidkrant hackte telefoons, luisterde stiekem voicemails af en betaalde de politie voor vertrouwelijke informatie. In 2011 trok Murdoch de stekker uit de krant vanwege de enorme omvang van het schandaal: de redactie bleek honderden beroemdheden, politici en leden van het Britse koningshuis te hebben afgeluisterd.

Lees ook Na zeventig jaar stopt Rupert Murdoch nu echt. De invloed van zijn media-imperium reikt nog altijd ver

Ook tegen The Sun, een roddelkrant nog steeds in handen van Murdochs News Group Newspapers, lopen nog altijd zaken vanwege beschuldigingen van hacken. Murdoch en de zijnen hebben altijd ontkend dat het afluisteren ook bij The Sun gebeurde. Maar intussen hebben schikkingen zijn bedrijf wel honderden miljoenen ponden gekost, om maar te voorkomen dat de zaken in een rechtbank terechtkomen.

In 1969 deed mediamagnaat Murdoch zijn eerste aankoop in het Verenigd Koninkrijk, dat was News of the World. Vlak daarna kocht hij The Sun. Onder zijn leiding verhardde de toon van de roddelpers in het VK, sensatiezucht werd de norm. In de jaren tachtig en negentig nam zijn invloed sterk toe: Murdoch kreeg ook de gevestigde dagbladen The Times en The Sunday Times in handen en hij breidde uit van kranten naar televisie. In 1989 begon hij de zeer succesvolle tv-zender Sky, dat hij in 2018 voor tientallen miljoenen verkocht.

Murdoch wist de weg naar de premierswoning in Downing Street, en omgekeerd wisten politici vooral hem goed te vinden. De chocoladekoppen van zijn kranten hadden grote invloed op de publieke opinie. De Conservatieve premier Margaret Thatcher was de eerste die hem – stiekem – ontving. Zij pakte eind jaren tachtig de macht van de vakbonden aan, wat Murdoch goed uitkwam omdat hij – tegen de zin van het Britse journaille in – moderniseringen van de drukpersen wilde doorvoeren.

Murdoch mag een duidelijke voorkeur hebben voor partijen rechts van het midden, voor politieke winnaars uit andere hoeken maakt hij graag een uitzondering. In de jaren negentig steunde hij opkomend Labourleider Tony Blair, die hem op zijn uitnodiging bezocht in Australië. „Als de machtigste kranteneigenaar van het land, wier publicaties zich altijd rancuneus verzetten tegen Labour, je uitnodigt in het hol van de leeuw. Dan ga je toch?”, schreef Blair daarover in zijn memoires. En ja hoor, The Sun steunde Labour in de verkiezingscampagne van 1997.

Een demonstrant in Brussel na het Britse Brexit-referendum. Murdochs mediaimperium voedde het anti-Europese sentiment in het VK. Foto via ANP

Ook het anti-Europese sentiment onder de Britse bevolking groeide onder invloed van Murdoch en zijn kranten. De voorpagina met „Up yours, Delors” is één van de beroemdste in de geschiedenis van The Sun. Het was in 1990, een aanval op de toenmalige voorzitter van de Europese Commissie Jacques Delors. En Brexit-man Nigel Farage zei vorige week nog in reactie op het nieuws dat Murdoch terugtreedt, dat het VK de Europese Unie nooit had verlaten zonder Rupert Murdoch.

Tegenwoordig is Murdochs invloed minder groot dan in de jaren negentig, vooral doordat sociale media de grote macht van kranten en televisie op de publieke opinie hebben ingeperkt. Maar uit beeld is hij in het Verenigd Koninkrijk allesbehalve. Formeel teruggetreden of niet, Murdoch wordt nog steeds als één van de serieuze belangstellenden gezien voor het rechts-conservatieve tijdschrift The Spectator, dat in oktober wordt geveild. Ook de conservatieve The Telegraph staat dan te koop, maar algemeen wordt aangenomen dat Murdoch die krant moet laten schieten omdat zijn krantenmonopolie dan te groot zou worden.

Annemarie Kas

Australië: Klimaatsceptici kregen van Murdoch ruim baan

In Rupert Murdochs geboorteland Australië domineert zijn mediabedrijf News Corp het medialandschap. De zelfverklaarde ‘klimaatscepticus’ heeft de afgelopen jaren grote invloed gehad op het publieke debat over klimaatverandering.

Murdoch begon zijn media-imperium in moederland Australië. Na de dood van zijn vader in 1952 erfde de 22-jarige Rupert de lokale krant Adelaide News. Inmiddels bezit Murdochs News Corp driekwart van de Australische kranten, twee radiostations en de televisiezender Sky News. Hij heeft in sommige gebieden zelfs een monopolie op het nieuws. News Corp stelt iedere maand 18,2 miljoen Australiërs te bereiken, op een bevolking van ruim 25 miljoen mensen.

Vooral op het gebied van klimaatverandering hebben Murdochs media grote invloed op het Australische publieke debat. Dat bereikte een hoogtepunt tijdens de Australische Zwarte Zomer in 2019-2020. Het waren de zwaarste bosbranden uit de recente geschiedenis van het land, aangewakkerd door klimaatverandering.

Op Murdochs kanalen kregen klimaatsceptici ruim baan. Zo schreef columnist Chris Kenny in The Australian: „Hysterische pogingen om klimaatverandering de schuld te geven van de branden gaan door, ook al hebben we altijd met deze dreiging te maken gehad.” Politiek commentator Andrew Bolt noemde klimaatactivist Greta Thunberg „diep gestoord”.

Het zorgde voor grote verwarring over de ernst en oorzaak van de bosbranden. Kritiek op deze berichtgeving kwam niet alleen van klimaatactivisten, maar ook van binnenuit. In januari 2020 nam een Australische topvrouw van Murdochs bedrijf ontslag, omdat ze het „gewetenloos” en „onverantwoord” vond om voor het bedrijf te blijven werken terwijl ze „weet dat ik daarmee bijdraag aan de verspreiding van desinformatie en leugens over klimaatverandering”.

Zelfs Murdochs jongste zoon James nam publiekelijk afstand van de berichtgeving. James en zijn vrouw Kathryn lieten weten dat ze „teleurgesteld zijn over de voortdurende ontkenning van klimaatverandering in de Australische media, ondanks overduidelijk bewijs van het tegendeel”.

‘Bittere campagne’

Ook in de politiek heeft de klimaatsceptische Murdoch invloed op het debat over klimaatverandering. In 2018 werd toenmalig premier Malcolm Turnbull hard aangevallen vanwege zijn klimaatbeleid. Niet lang daarna werd Turnbull afgezet door zijn eigen partij.

Lees ook In opstand tegen Murdoch, de man die in Australië het nieuws brengt

Tegen NRC zei Turnbull eind december 2020 dat Rupert Murdoch een „bittere campagne” tegen hem voerde vanwege zijn progressieve klimaatbeleid. Onder Murdochs invloed „is de opwarming van de aarde een kwestie van politieke identiteit of overtuiging geworden, in plaats van een kwestie van wetenschap”, aldus Turnbull.

Andere oud-premiers staan inmiddels op de loonlijst. Een dag nadat Lachlan de touwtjes overnam van zijn vader, gaf hij groen licht voor de aanstelling van de zeer conservatieve en klimaatsceptische Australische oud-premier Tony Abbott als bestuurslid van Fox Corporation. Abbott noemde klimaatwetenschap ooit „absolute onzin”.

News Corp verraste toen het in 2021 een iets meer aangescherpte klimaatdoelstelling steunde, al zijn velen sceptisch over de oprechtheid van deze draai. In een rondgang door The Guardian Australia stellen klimaatdeskundigen dat de schade die Rupert Murdoch de afgelopen zeventig jaar heeft veroorzaakt aan het klimaatdebat niet onderschat mag worden.

Joëlle Gergis, klimaatwetenschapper aan de Australian National University: „Er is geen persoon ter wereld die meer heeft gedaan om het publieke begrip over klimaatverandering te ondermijnen.” Lesley Hughes van onderzoeksorganisatie Climate Council vult aan: „Rupert Murdoch is grotendeels verantwoordelijk voor het gebrek aan actie tegen klimaatverandering.”

Meike Wijers