Advocaten haken af bij hersteloperatie Toeslagen

Advocaten van slachtoffers in het Toeslagenschandaal hebben het periodiek overleg stopgezet met de organisatie die verantwoordelijk is voor financiële compensatie, de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT). De advocaten zijn gefrustreerd over het uitblijven van oplossingen voor „grote knelpunten” in de hersteloperatie. Dat bevestigt een woordvoerder van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) na vragen van NRC.

De NOvA, beroepsorganisatie voor de advocatuur, overlegde de afgelopen anderhalf jaar op regelmatige basis met UHT over de hersteloperatie, op enig moment eens per drie weken. Ook de Raad voor Rechtsbijstand en een werkgroep van betrokken advocaten schoven aan. Maar inmiddels vinden alleen nog gesprekken plaats „op ad-hoc basis” tussen individuele advocaten en UHT, zegt de woordvoerder, en „niet meer met de NOvA”.

Twaalf advocaten zijn bovendien de afgelopen tijd gestopt met het bijstaan van gedupeerde ouders, zo bevestigen de NOvA en de Raad voor Rechtsbijstand. Hierdoor moeten tientallen ouders op zoek naar nieuwe juridische hulp. De NOvA zei afgelopen februari in Nieuwsuur al hiervoor te vrezen, omdat het moeizame herstelproces veel advocaten moedeloos zou maken – al kunnen er ook advocaten zijn die om andere redenen hun bijstand stoppen.

De hersteloperatie waarmee de overheid tienduizenden getroffen ouders wil compenseren, verloopt traag en chaotisch. Volgens de laatste cijfers hebben meer dan vierduizend ouders bezwaar gemaakt tegen besluiten van uitvoeringsinstantie UHT. In het laatste kwartaal van 2022 wist UHT slechts 74 bezwaren te verwerken.

Afhandeling nog zeker twaalf jaar

In het huidige tempo zou de afhandeling van de huidige stapel bezwaren nog zeker twaalf jaar duren, terwijl de hoeveelheid ingediende bezwaren nog hard oploopt. Premier Rutte schreef afgelopen vrijdag dat het kabinet zich inspant om „op korte termijn” met een verbeterde aanpak te komen.

De Advocatenorde waarschuwde staatssecretaris Aukje de Vries (Toeslagen, VVD) afgelopen september al dat door de opstelling van UHT „een nieuwe affaire dreigt te ontstaan”.

Een belangrijk probleem is volgens advocaten het „juridiseren” van het proces, dat tot voor kort was opgebouwd uit een „lappendeken van regelingen” die resulteert in „een spaghetti van besluiten”. Er ontbreken heldere regels voor het bepalen van het schadebedrag en ouders moeten bewijzen aanleveren om aannemelijk te maken schade te hebben geleden.

„We hebben vanaf dag één uitgetekend wat er mis zou gaan”, zegt Bernard de Leest, die als lid van de advocatenwerkgroep bij de Orde met het ministerie en UHT overlegde. Volgens De Leest, die 25 slachtoffers bijstaat, zijn de advocaten bijna twee jaar geleden al gevraagd voorstellen te doen voor het inrichten van het schadeherstel, maar heeft de overheid daar niets mee gedaan. „Ze hebben de boel gewoon helemaal laten vastlopen.”

Advocaat Suzanne Arakelyan, die ruim tweehonderd slachtoffers bijstaat: „In mijn beleving is er nooit geluisterd naar de advocaten en drukt de UHT alleen maar haar zin door. Dit heeft ook geleid tot polarisering. In het begin had ik nog het idee dat we samen voor herstel zouden zorgen, nu staan we lijnrecht tegenover elkaar.”

Een van de grote geschilpunten is de kwaliteit van het ‘hersteldossier’. Dit is het dossier waarop UHT haar besluit baseert over het compensatiebedrag voor ouders. Volgens advocaten ontbreken hierin vrijwel altijd onderliggende stukken, waardoor ze zich genoodzaakt voelen telkens bezwaar te maken tegen besluiten.

Volgens de Orde van Advocaten heeft UHT vorig jaar juli toegezegd een bijeenkomst te organiseren om te praten over het verbeteren van de hersteldossiers. „Deze bijeenkomst heeft nooit plaatsgevonden, terwijl hier door advocaten herhaaldelijk om is gevraagd.”

Opvallend is dat staatssecretaris De Vries vorige week maandag in een Kamerbrief schreef „in overleg met de NOvA” te bekijken hoe de inzet van onafhankelijke experts de positie van ouders in de schadeprocedure zou kunnen versterken. „Deze passage kan de indruk wekken dat wij gezamenlijk het voornemen hebben om een pool van deskundigen op te zetten. Die indruk is onjuist”, zegt de NOvA-woordvoerder. „De NOvA en de Raad voor Rechtsbijstand zijn over dit voornemen van de staatssecretaris niet van tevoren geraadpleegd.”

Lees ook dit stuk: Twee keer zoveel mensen in armoede door overheidsfout

Het ministerie van Financiën bevestigt in een reactie dat het periodiek overleg met de Orde van Advocaten „tijdelijk is opgeschort”. Wel zouden de NOvA en UHT begin maart contact hebben gehad over de bestaande knelpunten en spraken advocaten afgelopen woensdag met de ambtelijke top van het ministerie.

Dat de in juli toegezegde bijeenkomst over verbeterpunten niet doorging, is volgens een woordvoerder omdat UHT afgelopen najaar „sterk heeft gefocust op het versnellen en verbeteren van de processen”. Volgens UHT is daarbij wel degelijk „goed gekeken” naar adviezen die advocaten hadden aangedragen.