De ochtend na de aanval overheerste wereldwijd bezorgdheid voor escalatie. In een ongebruikelijke harmonie riepen Rusland, China, de Europese Unie, de VS, de VN en de NAVO zondag op tot terughoudendheid, nadat Iran in de nacht van zaterdag op zondag raketten en drones had afgevuurd op Israël. Volgens een woordvoerder van de NAVO moet voorkomen worden dat het conflict in het Midden-Oosten „volkomen onbeheersbaar wordt”.
Demissionair premier Mark Rutte riep telefonisch de Nationale Veiligheidsraad bijeen, meldde hij op X. Hij veroordeelde de aanval en riep op dat deze niet het begin mag zijn van een regionale oorlog. „Nederland veroordeelt de roekeloze en gevaarlijke aanvallen van Iran ten zeerste. Het is goed te zien dat Israël deze aanvallen effectief heeft afgeslagen. De veiligheid van Israël mag niet verder in het geding komen. Van groot belang dat regionale escalatie wordt voorkomen.”
Lees ook Vrees voor escalatie in Midden-Oosten na eerste directe aanval Iran op Israël
Het ministerie van Buitenlandse Zaken raadt sinds zondag alle reizen naar Israël af. „Het is niet uitgesloten dat er nog meer aanvallen plaats zullen vinden”, aldus het advies. „Reis niet naar Israël. Wat uw situatie ook is, ga er niet naar toe.”
Israël en Iran voeren al jaren een ‘schaduwoorlog’ tegen elkaar. Na een Israëlische aanval op de Iraanse diplomatieke missie in Damascus ontstond de vrees voor een spiraal van vergelding. Diplomatieke inspanningen en openlijke waarschuwingen konden een Iraans weerwoord weliswaar niet voorkomen, mogelijk heeft wel de Amerikaanse waarschuwing aan Teheran om slechts in beperkte mate terug te slaan effect gehad. Volgens persbureau Reuters zouden Washington en Teheran via Turkije over de kwestie gecommuniceerd hebben.
Niet uit op oorlog
De vraag is nu of een Israëlische reactie, zo die komt, ook ‘terughoudend’ zal zijn. Israël zal Iran straffen op een manier en op een tijdstip dat het zelf zal bepalen, zei minister Benny Gantz, voorafgaand aan kabinetsberaad zondagmiddag.
De VS zouden een Israëlische tegenaanval niet steunen, aldus Amerikaanse media. Een woordvoerder van het Witte Huis zei dat de VS Israël blijven steunen, maar dat de VS niet uit zijn op oorlog met Iran.
Samen met andere leiders van de G7- landen veroordeelde de Amerikaanse president Joe Biden de aanval van Iran op Israël. Op initiatief van Biden kwamen de leiders zondag bijeen in een videoconferentie van iets minder dan een uur. Ze verzekerden Israël van hun „volledige steun” en verklaarden dat ze zouden proberen een „oncontroleerbare regionale escalatie” in het Midden-Oosten te voorkomen.
De vraag is of een Israëlische reactie, zo die komt, ook ‘terughoudend’ zal zijn.
In de Europese reacties stond steun voor Israël voorop en werd opgeroepen tot terughoudendheid. Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, reageerde kort na middernacht met een veroordeling van de aanval en een oproep meer bloedvergieten te voorkomen. De Franse president Emmanuel Macron veroordeelde de aanval met kracht en toonde zich solidair met Israël. Tsjechië onderstreepte het recht van Israël op zelfverdediging. EU-Buitenlanchef Josep Borrell belegde een videoconferentie van de Europese ministers van Buitenlandse Zaken voor dinsdag.
De Oekraïense president Volodymyr Zelensky hekelde de Iraanse terreur. „In Oekraïne kennen we heel goed de gruwel van soortgelijke aanvallen door Rusland, dat de zelfde Shahed-drones en Russische raketten gebruikt, dezelfde tactiek van massale luchtaanvallen.”
Oproepen tot terughoudendheid kwamen ook uit Qatar, Egypte en Saoedi-Arabië. Irak riep op tot vermindering van de spanningen en drong erop aan de „agressie tegen de Gazastrook” te stoppen en een oplossing te vinden voor de Palestijnse kwestie.
Tien dagen gewacht
China riep op tot kalmte, Rusland zei erop te rekenen dat met diplomatieke middelen een oplossing gevonden kan worden voor de „bestaande problemen.”
Iran probeerde de aanval als beperkt, terecht en redelijk af te schilderen. De Iraanse krijgsmacht, stelde minister van Buitenlandse Zaken Hossein Amir-Abdollahian, had geen bevolkte gebieden of economisch waardevolle locaties op de korrel genomen. Bovendien had Teheran de VS ’s nachts laten weten dat de aanval beperkt zou zijn, gericht op zelfverdediging en „het bestraffen van het zionistische regime”. Men had na de Israëlische aanval op de Iraanse diplomatiek missie maar liefst tien dagen gewacht met een antwoord.
De secretaris-generaal van de VN, António Guterres, veroordeelde de aanval en riep beide partijen op escalatie te vermijden: „Ik heb herhaaldelijk onderstreept dat noch de regio noch de wereld zich nóg een oorlog kan veroorloven.” Zondagavond vergadert de VN-Veiligheidsraad in New York over de Iraanse agressie.
Lees ook De Israëlische luchtafweer deed zijn werk, maar voor juichen is het te vroeg
