5 tips fotografie

1. Jeugd die zich verveelt

Sinds enkele jaren beheert het Nederlands Fotomuseum de nalatenschap van filmmaker en fotograaf Johan van der Keuken (1938-2001). In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw maakte Van der Keuken drie spraakmakende fotoboeken die opvielen door hun poëtische kwaliteiten en krachtige beeldmontage. Al op zijn zeventiende publiceerde hij het fotoboek Wij zijn 17 (1956), waarvoor Simon Carmiggelt een inleiding schreef.

Met een aantal generatiegenoten deelde Van der Keuken de vernieuwende geest van de Vijftigers, de rebellerende groep jonge schrijvers en dichters uit het naamgevende decennium. Achter glas (1957), met teksten van Remco Campert, zorgden voor enige beroering in Nederland. Ze laten een twijfelende, onzekere en zich vervelende jeugd zien die op de drempel van volwassenheid staat, en tonen een generatiekloof waarvan de oudere generaties zich tot dan niet bewust waren geweest. Zijn fotoboek Paris Mortel, dat in 1963 verscheen, werd een hoogtepunt in de geschiedenis van het Nederlandse fotoboek. In de loop van de jaren zestig koos Van der Keuken steeds vaker voor het medium film. Foto’s maakte hij toen een tijdlang vrijwel uitsluitend voor de architect Herman Hertzberger.

2. Libellenspecialist

Opgeleid als bioloog en libellenspecialist, beschikt Jochen Lempert (1958, Moers, Duitsland) over een uitgebreide kennis van de natuur. Zijn wetenschappelijke achtergrond ligt ten grondslag aan de manier waarop hij de flora en fauna met zijn camera observeert. De kunstenaar onderzoekt, verzamelt en categoriseert zijn onderwerpen als een wetenschapper, hij zoomt in op de nerven van een blad of de stampers van een bloem. Maar zijn analoge zwart-witfoto’s tonen ook de verstoorde relatie tussen mens en natuur. Een vlinder landt op een deurkruk, een meeuw heeft zijn habitat in de stad gekozen.

Met zijn benadering van de natuur wijst Lempert ons op de manier waarop de mens meestal voorop wordt gesteld in onze kijk op de wereld. Een speciaal project van de fotograaf is gewijd aan de reuzenalk. Al meer dan dertig jaar, sinds 1992, werkt Lempert aan de doorlopende serie The Skins of Alca impennis, in een poging om alle soorten van de reuzenalk te fotograferen, waarvan er 78 in musea over de hele wereld bestaan. Hij heeft inmiddels 54 van alle reuzenalken bezocht en geportretteerd. Met het fotograferen van de reuzenalk in zijn huidige habitat achter glas kaart Lempert aan dat processen van conservering van dieren in de geschiedenis vaak samenvallen met het uitsterven ervan.

3. Spelende kinderen

Fotomuseum Den Haag presenteert dit najaar een groot retroperspectief van het werk van de Amerikaanse fotograaf Judith Joy Ross (1946). Sinds de jaren tachtig legt Ross zich toe op het fotograferen van mensen uit alle lagen van de samenleving: van spelende kinderen in het park tot leden van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden. Grote thema’s als burgerrechten, armoede, racisme en immigratie komen impliciet aan bod.

Met haar camera laat Ross het verschil in maatschappelijke status verdwijnen. Daarvoor in de plaats ontstaat er een vorm van gelijkwaardigheid tussen alle geportretteerden. Met haar aanpak van de fotografie als democratiserend medium plaatst Ross zich in de traditie van grote fotografen als Lewis Hine, August Sander en Diane Arbus.

4. Travestie en gender

Met de tentoonstellingsreeks Queerness in Photography richt het Duitse fotomuseum C/O Berlin zich dit najaar op de verbeelding van gender en seksuele identiteit. Sinds de uitvinding in 1839 heeft fotografie altijd een belangrijke rol gespeeld in de manier waarop identiteit werd uitgedragen, door de fotografen zelf, maar ook door de manier waarop zij hun modellen portretteerden. Drie tentoonstellingen zullen diverse aspecten van ‘queer photography’ belichten.

Under Cover. A Secret History of Cross-Dressers bestaat uit de collectie van de Franse regisseur Sébastien Lifshitz (1968), die foto’s verzamelde van travestieten, van 1880 tot het eind van de twintigste eeuw. Casa Susanna. Cindy Sherman Collection toont de beelden uit een foto-album dat Cindy Sherman zeventien jaar geleden in New York vond op een rommelmarkt. De foto’s tonen de bezoekers van Casa Susanna, in de jaren zestig en zeventig een toevluchtsoord voor transseksuelen en travestieten in New York.

The works in Orlando is een expositie die is samengesteld door de Britse actrice Tilda Swinton. Met werk van diverse fotografen als Lynn Hershman Leeson, Elle Pérez, Sally Potter, Viviane Sassen en Mickalene Thomas toont deze collectie foto’s de mensheid in al zijn kleurrijke verschijningen.

5. Arte Povera

De Italiaanse kunstenaars van de Arte Povera-beweging staan vooral bekend om hun beelden van eenvoudige materialen als hout, glas, lood en jute. Maar ook fotografie, video en film werden door kunstenaars als Alighiero Boetti en Michelangelo Pistoletto in de jaren zestig en zeventig ingezet. Zo drukte Pistoletto foto’s af op spiegels en printten Giulio Paolini en Giovanni Anselmo grote fotobeelden af op doek. Alighiero Boetti hield zich bezig met het destijds nieuwe medium van de fotokopie en Luciano Giaccari gebruikte moderne videocamera’s om zijn performances vast te leggen. De titel is afgeleid van een bekend werk van Giuseppe Penone.