Zorgt Zuid-Afrika voor een opfrisbeurt van de Europese rugbyshow?

Met een commando via zijn microfoon zette arbiter Mathieu Raynal de klok zaterdagmiddag op Twickenham stil na 82 seconden. De herhaling van de tackle van Charlie Ewels op James Ryan op het grote scherm zorgde voor gezucht op de tribunes. De supporters van Engeland, op de hoogte van de rugbyregels, wisten hoe laat het was. Een rode kaart in de kraker van de Six Nations tegen Ierland kon niet uitblijven.

Raynal, een Fransman, liet geen ruimte voor twijfel. Ewels verzuimde zijn torso te kantelen, waardoor hij met zijn hoofd tegen dat van Ryan klapte. De dader verontschuldigde zich en accepteerde zijn straf zoals het een rugbyspeler betaamt. Kalm, respectvol en zonder een onvertogen woord. Wie het welzijn van een tegenstander in gevaar brengt, hoeft niet te rekenen op enige coulance.

Ierland won mede dankzij het numerieke overtal met 32-15 van Engeland, maar de interland gaat niet de boeken in als een duel dat door vroeg ingrijpen van de (video)arbiter uitmondde in een martelgang voor de vice-wereldkampioen. In het stadion ontpopte zich een klassieker die met sierletters in de annalen werd bijgeschreven. Vrij van zenuwen vocht de thuisploeg voor elke meter, totdat de energie wegsijpelde.

In de studio van ITV glunderden de gasten vol trots over het spektakelstuk. Het drietal analyseerde niet zo zeer, maar verklaarde de liefde aan het toernooi dat niet zonder reden als het ‘kroonjuweel’ van de sport geldt. Jonny Wilkinson, beroemd door zijn winnende ‘dropgoal’ in de WK-finale van 2003, oud-bondscoach Clive Woodward en de Ierse legende Brian O’Driscoll verspreidden het rugby-evangelie onder miljoenen tv-kijkers.

Als de Six Nations een impuls nodig had om niet onder een dikke laag stof te verdwijnen, dan kon de marketingafdeling zich in de handen wrijven. Maar het evenement, gedrenkt in smakelijke tradities, heeft op het eerste gezicht geen reclame nodig. De toeschouwersaantallen bij de duels tussen Frankrijk, Wales, Schotland, Italië, Engeland en Ierland kunnen nauwelijks hoger. Het paradepaard van het rugby verkoopt zich vanzelf.

President Barack Obama maakte op St. Patrick’s Day in 2014 in het Witte Huis een toespeling op de wereldwijde impact van het toernooi door in figuurlijke zin zijn hoed af te nemen voor een van de beste Ierse spelers aller tijden. „Ik begrijp dat morgen de legendarische Brian O’Driscoll zijn laatste interland speelt”, zei hij tot genoegen van zijn toehoorders. Een dag later won Ierland de Six Nations door Frankrijk te verslaan.

Jacht op meer glamour

De rugbybazen in Europa wijzen graag op dit voorval in Washington om vast te houden aan de status quo. De kip met de gouden eieren slachten in de jacht op meer glitter en glamour om een groter publiek te interesseren, geldt als vloeken in de kerk. Althans, gold. De coronapandemie heeft het rugby in het hart getroffen. De inkomsten vielen stil en droogden op.

Geen land merkte dit meer dan Zuid-Afrika. Onder druk van Nieuw-Zeeland ging het Super Rugby, een competitie tussen provinciale teams op het zuidelijk halfrond, verder zonder de ploegen uit Kaapstad, Johannesburg, Pretoria en Durban. Lang hoefden die niet te zoeken naar een nieuw onderkomen. De commerciële waarde van de afgevaardigde clubs van Zuid-Afrika, de winnaar van het laatste WK, werd in Europa omarmd.

Om de Stormers, de Lions, de Bulls en de Sharks op te nemen in de boezem, werd een van de meest toonaangevende competities herdoopt. De Pro14 – het vlaggenschip van teams uit Italië, Schotland, Ierland en Wales – ging verder als het United Rugby Championship. De Zuid-Afrikaanse clubs doen vanaf volgend jaar ook mee aan de European Rugby Champions Cup, de evenknie van de Champions League in het voetbal.

Als de ‘Springbokken’ hun zin krijgen, blijft het hier niet bij. Binnen enkele jaren willen ze worden toegevoegd aan het deelnemersveld van de Six Nations. Italië, dat pas sinds 2000 deelneemt en zaterdag in Rome tegen Schotland voor de 36ste maal op rij verloor, zou zijn plek dan moeten opgeven. Italië sprak vorige maand zijn veto uit tegen dit plan, maar insiders verwachten dat binnen afzienbare tijd gekoesterde tradities moeten wijken voor de wensen van de geldschieters.

CVC Capital Partners neemt hierbij het voortouw. De investeringsmaatschappij kocht tijdens de coronacrisis een zevende deel van de Six Nations, voor 425 miljoen euro. In ruil voor deze financiële injectie willen de beleidsbepalers de spinnenwebben uit de inboedel wegvegen. De melkkoe van het rugby heeft ‘verzuimd om het potentieel afdoende te ontginnen’ vatte een artikel in het Britse dagblad The Telegraph deze zienswijze bondig samen.

Modernisering

In bredere zin ligt Zuid-Afrika de rol van vliegwiel van modernisering uitstekend. Het WK van 1995 vormde het startsein van professioneel rugby. Mediamagnaat Rupert Murdoch buitte de aandacht voor het sportsprookje in Johannesburg maximaal uit. De wereld keek verlekkerd mee hoe de Springbokken met president Nelson Mandela als boegbeeld Nieuw-Zeeland in de finale versloegen op Ellis Park, geromantiseerd in de film Invictus.

Dankzij tv-gelden en sponsordeals ontwikkelde de sport zich met zevenmijlslaarzen. De klad, zo erkent de wereldrugbybond, zit er niettemin al enige tijd in. Ondanks aanvankelijke tegenstand van met name de Europeanen krijgt hun wens om een Nations Championship op te richten gestalte. In dit format dient de Six Nations als opstapje naar een Grand Final tegen het beste land uit de rest van de wereld.

Voor de zomer volgt goedkeuring, nu de plannen zowel in Europa als op het zuidelijk halfrond op steun kunnen rekenen. De toevoeging van Zuid-Afrika aan de Six Nations komt naar het zich laat aanzien binnen vijf jaar op de agenda. Het toernooi, dat volgende week waarschijnlijk wordt gewonnen door Frankrijk, moet een offer gaan brengen om het rugby toekomstbestendig te maken, zo luidt de opinie.

Puristen als O’Driscoll, Woodward en Wilkinson zien zo’n revolutie niet zitten, maar weinig sporten hebben zich zo snel gemoderniseerd als rugby sinds 1995. De show, zoals zaterdag op Twickenham, maakt zich langzaam klaar voor een opgefriste act met Zuid-Afrika als nieuwe, zeer aansprekende acteur.