De zaak
Sinds haar echtscheiding in 2019 betaalt een vrouw maandelijks 1.397 euro partneralimentatie aan haar ex. Zij vraagt de rechtbank dit te beëindigen omdat de man haar lichamelijk en geestelijk mishandelde. Ze kan dat, zegt ze, nu pas goed onderbouwen: ze was na de scheiding helemaal op en schaamde zich dat dit haar als hoogopgeleide vrouw met een goede baan was overkomen. De vrouw spreekt van woede-uitbarstingen, alcoholmisbruik, intimidaties, dreigementen en huiselijk geweld. Ze noemt voorbeelden van ‘intieme terreur’; zo mocht ze alleen met een collega afspreken als ze haar locatie telefonisch deelde. Ook had de man haar een keer naakt in de achtertuin opgesloten.
De man betwist haar stellingen. Hij had weliswaar langdurige psychische problematiek, maar dat uitte zich volgens hem nooit in agressie. Het verhaal van de vrouw was ingegeven door haar wens de alimentatie te beëindigen, aldus de man.
De uitspraak:
alimentatie beëindigd
De Rechtbank Midden-Nederland stelt vast dat de vrouw veel van haar stellingen niet kan onderbouwen – het is het woord van de één tegen dat van de ander. Toch zijn er volgens de rechtbank voldoende bewijzen van psychisch geweld.
Zo gaf de man wel toe dat hij indertijd erg jaloers was. In een anoniem en ongedateerd gespreksverslag van een verslavingskliniek stond dat de man meer nog dan voorheen „geagiteerd en agressief geladen” was. Hij kreeg het dringende advies afstand te houden van de vrouw. De man betwistte de authenticiteit van dit document, maar zei ook dat het wel over hem kón gaan. Ook lag er bewijs van de huisarts en het buurtteam dat rond de breuk de crisisdienst was ingeschakeld.
De man erkende verder dat hij de vrouw in 2019, na de breuk, veelvuldig had geappt en berichten over haar op Facebook had geplaatst. Zij deed aangifte en de politie had een ‘stopgesprek’ met hem gehad. Het meeste had hij verwijderd, de rest zou hij nog weghalen, zei hij op de zitting.
De vrouw had ook een verklaring overgelegd van haar psycholoog. Die bevestigde dat ze een posttraumatische stressstoornis had als gevolg van een psychisch en fysiek gewelddadige relatie met haar ex, en hij beschreef welke behandeling zij kreeg.
Dat de vrouw een uitkering kreeg van het Schadefonds geweldsmisdrijven had minder bewijskracht – het fonds doet niet aan waarheidsvinding, de man was er niet gehoord.
De rechtbank vindt dat de vrouw voldoende heeft uitgelegd welke impact de alimentatieverplichting op haar heeft. De man zat voor het huwelijk al jaren in de bijstand en zij heeft nu het gevoel dat zij zijn bijstand betaalt. De maandelijkse betaling geeft ook spanning, een „denkbeeldig elastiekje” waarmee de man „zich toch met haar verbonden houdt”, zei ze tijdens de zitting. Het belemmert haar helemaal los te komen en na te denken over veranderingen in haar leven en werk(uren).
De rechtbank vindt ook dat de man nog steeds te weinig inzicht toont in de gevolgen van zijn gedrag voor zijn ex. Hij blijft benadrukken hoe moeilijk hij het er zelf mee heeft (gehad). Tekenend was dat de man op de zitting nonchalant deed over krenkende Facbook-posts die hij nog steeds niet had verwijderd.
De rechtbank beslist dat de vrouw geen alimentatie meer hoeft te betalen.
Het commentaar
De vrouw in deze zaak mag na vierenhalf jaar stoppen met betalen, in plaats van de twaalf jaar die zij anders had moeten volmaken. Voor nieuwe gevallen, vanaf 2020, geldt een kortere alimentatieduur: vijf jaar. Familierechtadvocaat Glenda Raap, voorzitter van de Vereniging van Familie- en erfrechtadvocaten Scheidingsmediators (vFAS), wijst erop dat de mogelijkheid tot alimentatiebeëindiging vanwege grievend gedrag niet in de wet staat. De rechter kan daar toch toe besluiten, zegt ze, op basis van ‘de redelijkheid en billijkheid’.
Raap, niet bij deze zaak betrokken, vindt het een goed onderbouwde en genuanceerde uitspraak. „Meestal is er in dit soort zaken weinig hard bewijs: je weet niet wat er achter de voordeur gebeurt en bij psychisch geweld zitten de blauwe plekken aan de binnenkant. Het was hier een optelsom van aanwijzingen. Het verhaal van de vrouw kwam, denk ik, authentiek over. De conclusie is dat zij het nodig heeft om volledig los van hem te komen. Deze uitspraak kan helpen in andere zaken waarin deze problematiek speelt.”
De rechter benoemt ook hoe pijnlijk het is dat veel feiten niet kunnen worden vastgesteld – óf de vrouw krijgt geen erkenning voor wat er is gebeurd, óf de man blijft zitten met een valse beschuldiging. Raap: „Het is belangrijk om [als rechter] aan het begin van een scheiding te weten: is dit ‘situationeel’ geweld dat verband houdt met de scheiding, of is er meer aan de hand? Want bij ‘intieme terreur’ of ‘dwingende controle’, moet de rechter anders handelen en is bijvoorbeeld mediation ongeschikt. Zorgvuldigheid is vereist. Het risico is dat [situationeel geweld] een term wordt die mensen gaan misbruiken om de ex-partner zwart te maken.”
Volgens Raap zijn in huiselijkgeweld-zaken protocollen nodig: hoe ontdek je dit als advocaat? Hoe handel je dan? Waar kun je terecht en waar moet je op letten? „De vFAS wil die protocollen samen met de andere betrokken disciplines ontwikkelen. En er ligt een taak voor de politiek om psychisch geweld strafbaar te maken, daar heeft Nederland zich in het Verdrag van Istanbul toe verplicht.”
