Woutertje Pieterse Prijs naar bizar verzonnen reisboek

Van een afstandje lijkt het op een reusachtig lieveheersbeestje, groter dan twee mannenvuisten. Wie dichterbij komt ziet dat de schijnbare vleugels slechts een rood-gestipte vachttekening betreft. En dat de zes poten klauwtjes aan de uiteinden hebben, en dat het dier een berensnuit heeft. Dit is de Coccinellursus hexapedus, de ‘lieveheersbeer’, een van de vele diersoorten op het vooralsnog onontgonnen ‘continent’ Terra Ultima. ‘Ontdekkingsreiziger’ Raoul Deleo verkende het tijdens drie expedities, waarbij hij de dieren op fotografisch-realistische tekeningen vastlegde. Ziedaar de ‘gorillrus’ (een manshoge mensaap met slagtanden als een rob), de ‘koraalpanter’ (een roofdiervormig kalkskelet met gaten in plaats van stippen), de ‘honingbekstiefelaar’ (een grote rups met een spitse snavel als van een kolibrie) – en nog veel meer.

Al die 45 dieren, al zijn ‘ontdekkingen’, zijn samengebracht in wat zaterdag werd uitgeroepen tot het beste kinderboek van het jaar: Terra Ultima. Het eigenzinnige eerste kinderboek van Raoul Deleo ontving de Woutertje Pieterse Prijs 2022 in het radioprogramma De Taalstaat van Frits Spits. De prijs, een bedrag van 15.000 euro, is naast de Gouden Griffel en de Boon-prijs voor jeugdliteratuur de belangrijkste jaarlijkse bekroning van een Nederlandse kinder- of jeugdboek. Deleo liet medegenomineerden als Anna Woltz (De tunnel), Annet Schaap (de Meisjes) en Erna Sassen (Zonder titel) achter zich.

‘Terra Ultima’ bewijst dat wetenschap en verbeelding prachtig hand in hand kunnen gaan

Jury Woutertje Pieterse Prijs

Flamingohert

Terra Ultima. De ontdekking van een onbekend continent is een boek dat een „onvergetelijke leeservaring biedt”, aldus de jury, en „een boek dat zich laat lezen als een ode aan de verbeeldingskracht en dat danst op de hoge golven van het avontuur tussen schijn en wezen”. Dat avontuur begint al met de auteur(s): het boek zou ‘samengesteld en ingeleid’ zijn door ene Noah J. Stern. Die presenteert zich in het boek als de ‘archivaris’ van Deleo, conservator van diens ontdekkingen op het continent dat zich ophoudt ergens „tussen Alaska en Azië”. Wie in elk geval achter het boek schuilgaat, is de Rotterdamse illustrator Raoul de Leeuw (1968), die al langer Raoul Deleo als pseudoniem hanteert. In 2017 stelde hij zijn tekeningen van verzonnen dieren – van de zeepadkwal tot de olifeniks – al tentoon in het Natuurhistorisch Museum Rotterdam.

Die dieren, nu samengebracht in dit imaginaire reisverhaal annex bestiarium, ogen even natuurlijk als bizar. De foedraalgiraffe: een gigantische slak met de kop van een giraffe. Het flamingohert: zijn felroze vleugels en nek zijn bekleed met veren, maar de kop en poten zijn die van een jong hert. De toekantweelingkrab heeft op de plek waar je scharen verwacht twee toekanssnavels.

Optische illusie

Vaak knipoogt de illustrator daarmee naar bekende beelden – reden voor de jury om Terra Ultima te prijzen als een boek „dat generaties samenbindt”. Zo is de ‘konijguïn’ een variatie op de optische illusie waarin zowel een eend als een konijn te herkennen zijn. Deleo’s project zou je ook kunnen zien als de kunstzinnige invulling van het spel waarbij de één een dierenhoofd tekent, het blaadje omvouwt, en volgende spelers een middenstuk en onderstel laat tekenen – leidend tot bizarre combinaties. In de jeugdliteratuur gingen onder meer de imaginaire bestiaria Tjibbe Tjabbes’ wereldreis (2008) van Harm de Jonge, Sylvia Weve’s Logboek van tot nu toe onbekende dieren (2018) hem al voor, terwijl Deleo’s tekenstijl juist weer aansluit bij het hypergedetailleerde surrealisme van illustratoren Peter van den Ende (Zwerveling) en Shaun Tan (De aankomst, Cicade).

Deleo’s boek biedt ook een gelaagd verhaal, dat al net zo naadloos waarheid en verdichting aaneen weeft als de illustraties de verschillende diersoorten combineren – een bewijs, volgens de jury van de Woutertje Pieterse Prijs, „dat wetenschap en verbeelding prachtig hand in hand kunnen gaan”. Terra Ultima is daarmee ook het werk van een liefhebber die graag ‘de volmaakte natuur’ toont. Dat de werkelijke wereld misschien weerbarstiger en lelijker is, maakt in de fantasiewereld tussen de kaften van dit boek even niet uit.