Wat vindt NRC | Voetballers kan niet worden verweten dat ze in Qatar gaan voetballen

‘Of men wil of niet, door mee te doen steunt men, zet men luister bij aan een bewind dat men op alle gronden van menselijkheid en politiek behoort te verwerpen. Ter wille van het voetbal verricht men een politieke daad die men zonder voetbal zou verafschuwen.” De ietwat archaïsche constructie verraadt dat dit citaat niet gaat over de controversiële gastheer van het WK voetbal, Qatar, waar zondag wordt afgetrapt. Het stond in 1978 in het hoofdredactioneel commentaar van NRC Handelsblad bij het WK in Argentinië. „Niet gaan”, luidde de conclusie.

Het laat zien dat het ongemak over grote evenementen in landen met verwerpelijke mensenrechtenpraktijken van alle tijden is. Het WK in Argentinië was destijds al een vorm van wat nu sportswashing heet. Recent maken vooral enkele steenrijke Golfstaten, maar ook China en Rusland, er een sport van evenementen binnen te slepen ter verbetering van het imago – en ter legitimering van het regime.

Lees ook: Het Nederlands elftal traint met arbeidsmigranten. Een ‘showtje’ of meer dan dat?

Of het WK voetbal het autocratische regime van Qatar een beter aanzien oplevert, is overigens zeer de vraag. Niet alleen krijgt het land een overvloed aan negatieve aandacht wegens de onmenselijke behandeling van duizenden arbeidsmigranten, ook tal van andere mensenrechtenkwesties worden breed uitgemeten.

En dat is terecht, daarover geen misverstand. Het WK had nooit mogen worden toegewezen aan Qatar, nog los van het feit dat het een land is zonder voetbalcultuur van enige betekenis, met een omvang van nog geen derde van een ook al klein land als Nederland. Dat Qatar het toernooi in 2010 toch kreeg, onder een walm van corruptie, is vooral het bewijs dat geld – en alleen geld – de drijfveer is in het ‘moderne voetbal’. Driekwart van de FIFA-bestuurders die Qatar het WK toebedeelden zijn sindsdien veroordeeld, onderzocht wegens corruptie of verbannen uit de voetbalwereld. Wat de vierjaarlijkse hoogmis van ’s werelds populairste sport zou moeten zijn, is deze editie daarom vooral een protserige demonstratie van verkeerde keuzes, verkwanselde principes en grenzeloze geldzucht.

Lees ook: Stel strengere eisen bij de toewijzing van Spelen en WK’s

Het argument dat alle aandacht voor een sportevenement in een land met een discutabele reputatie leidt tot verbetering van de mensenrechten, is lang geleden naar de prullenbak verwezen. Na twee Olympische Spelen in Beijing, in de zomer van 2008 en de winter van 2022, worden Chinese burgers steeds méér onderdrukt. En de situatie in Rusland, na Vladimir Poetins gepronk met de Winterspelen van Sotsji (2014) en het WK voetbal (2018), behoeft geen verdere uitleg.

Toch is er aanleiding tot voorzichtig optimisme. Steeds meer landen en bonden kijken kritisch naar de toewijzing van de toptoernooien. Zo zijn ‘mensenrechten’, mede dankzij de KNVB en een aantal andere voetbalbonden, onderdeel geworden van de bidprocedure van de FIFA. Dat is winst.

Individuele sporters of deelnemende teams kiezen niet de locatie waar hun sport wordt beoefend. Hun kan niet worden verweten dat ze de komende weken in Qatar voetballen. Hun sportbonden en de internationale federaties hebben die invloed wel.

De eerste lakmoesproef is niet ver weg. Het eerstvolgende WK na Qatar is al toegewezen aan de Verenigde Staten, Mexico en Canada (2026). Voor het toernooi daarna, in 2030, zou Saoedi-Arabië een bid voorbereiden, met Egypte en Griekenland. Hopelijk zijn de kritische stemmen vooral vóór de toewijzing te horen.