Waarom Alexander Klöpping zich nu opwerpt als boegbeeld tegen Big Tech

Alexander Klöpping, voormalig eigenaar van digitale krantenkiosk Blendle, ergerde zich jarenlang aan de 30 procent commissie die smartphonegebruikers bij elke download moeten betalen aan Apple en Google. Maandag maakte de mediaondernemer bekend dat hij voorzitter wordt van de stichting App Stores Claims, die namens Nederlandse consumenten 1 miljard euro aan „te veel betaalde” commissie wil terughalen bij de techgiganten. Zeven vragen over deze massaclaim.

1 Wat is de aanleiding voor de claim?

Apple en Google zijn leveranciers van iOS en Android, besturingssystemen voor mobiele telefoons. De techbedrijven bepalen de regels in de downloadwinkels voor miljarden toestellen. De App Store is de enige plek waar je software kunt installeren op een iPhone, bij Android is de Google Play Store de aangewezen winkel. Zowel Apple als Google vraagt een commissie (doorgaans 30, soms 15 procent) van elke download, voor abonnementen die je via de downloadwinkel afsluit of digitale goederen die je in een app bestelt.

Voor app-ontwikkelaars is het moeilijk (bij Google) of onmogelijk (bij Apple) om de winkel, het betalingssysteem of de afdracht van 30 procent te omzeilen. „Het is heel simpel: dit is misbruik van marktmacht en dat mag niet”, zegt Klöpping in een toelichting. „Ze denken: wij zijn de enige partij die dit aanbiedt, dus we kunnen vragen wat we willen. Dat heeft maffiose trekjes.”

Digitale kiosk Blendle vroeg ook 30 procent commissie op elk verkocht krantenartikel, maar die afdracht was amper genoeg om de kosten te dekken, zegt Klöpping. Voor de techreuzen, die met andere producten al miljarden winst maken, is 30 procent volgens hem te veel. „Het belangrijkste verschil is dat deze zaak gaat om misbruik van marktmacht, en Blendle heeft nooit marktmacht gehad.”

2 Hoe werkt zo’n claim?

Dat een Nederlandse rechter zich over de massaclaim gaat buigen, is geen toeval. Het Europees Parlement stelde in november 2020 richtlijnen vast die het makkelijker moesten maken voor consumenten om collectief schade te verhalen op bedrijven. Aanleiding was het schandaal met sjoemelsoftware bij Volkswagen, een aantal jaar eerder, waarbij miljoenen auto-eigenaren werden gedupeerd. De Nederlandse wetgeving liep al vooruit op de nieuwe Europese regels: hier trad op 1 januari 2020 de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (Wamca) in werking, die zulke massale claims mogelijk maakt.

Voor partijen die zo’n claim door de rechter willen laten toetsen, is het zaak een representatieve groep gedupeerden te verzamelen. Stichting App Stores Claims hoopt minimaal 10.000 Apple- en Android-gebruikers aan zich te binden. Klöpping: „De rechter moet dan oordelen dat zij representatief zijn voor alle gebruikers in Nederland, waarna de stichting voor iedere gebruiker opkomt. De ideale uitkomst zou zijn dat iedereen straks een deel van de betaalde commissie terugkrijgt.”

Lees ook: In de App Store heeft Apple altijd gelijk

3 Waar is die 1 miljard euro op gebaseerd?

Adviesbureau Alix Partners heeft in opdracht van de stichting een inschatting gemaakt van het bedrag waarvoor Nederlandse smartphonegebruikers benadeeld zouden zijn door het vermeende machtsmisbruik van de techgiganten. Een conservatieve schatting komt uit op een bedrag van 1 miljard. „Een ruwe schatting”, zegt Klöpping. „De enige die deze cijfers echt concreet hebben, zijn Apple en Google zelf. Dit is waar wij op uitkomen als we ervan uitgaan dat een rechtmatige commissie 15 procent zou bedragen ­– wat nog altijd erg veel zou zijn.”

4 Wie zitten er achter deze zaak?

De claim is een initiatief van het internationale advocatenkantoor Hausfeld, dat eerder in het Verenigd Koninkrijk een vergelijkbare claim bij Apple indiende. Rob Okhuijsen, directeur bij de Nederlandse vestiging van Hausfeld, is gespecialiseerd in collectieve schadeclaimprocedures. Hij benaderde Alexander Klöpping om in Nederland als uithangbord van de claimstichting te dienen. Klöpping krijgt voor zijn betrokkenheid 50.000 euro, wat hij doneert aan journalistiek platform Follow the Money.

De financiering voor de rechtszaak, die lang kan duren en mogelijk miljoenen kost, komt van de Amerikaanse procesfinancier Fortress. Tegenover het financiële risico staat een mogelijk flinke vergoeding: als het tot schadevergoeding komt. heeft Fortress recht op maximaal 25 procent van het geld, waarbij het percentage afneemt naarmate de vergoeding hoger wordt. Klöpping: „Wij vonden het belangrijk dat consumenten gratis aan deze zaak kunnen deelnemen. Als de rechter in het nadeel van de stichting oordeelt, verdient Fortress niets.” Naast Klöpping in het bestuur komen enkele experts in collectieve schadeclaims.

5 Hoe groot is de kans van slagen?

Met de verplichte afdracht misbruiken Apple en Google de macht op hun distributieplatforms, vinden app-bouwers. Hun klacht vindt gehoor bij toezichthouders en dat biedt een aanknopingspunt voor massaclaims.

De Europese Commissie beschuldigt Apple van machtsmisbruik, in Japan en Zuid-Korea heeft Apple het betaalsysteem moeten aanpassen. De Nederlandse Autoriteit Consument en Markt (ACM) dwingt Apple tot aanpassingen in de App Store. Datingapps mogen nieuwe abonnees naar een ander betaalsysteem leiden, buiten de App Store. De ACM is nog niet tevreden over Apples aanpassingen, liet de toezichthouder maandag weten. De boete die Apple de ACM moet betalen, loopt elke week op met 5 miljoen euro, tot maximaal 50 miljoen euro.

De Nederlandse claim is allereerst gericht tegen Apple. Google staat immers wel toe dat ontwikkelaars buiten de Play Store om apps aanbieden. Toch wordt ook Google in de VS aangeklaagd wegens machtsmisbruik in de downloadwinkel. Google kreeg in Europa verschillende miljardenboetes, waaronder 4,3 miljard euro voor machtsmisbruik in Android. Tegen Google lopen nog geen massaclaims. Wel eisen andere bedrijven, zoals de Europese prijsvergelijkers PriceRunner en Idealo, miljarden schadevergoeding voor oneerlijke concurrentie in de zoekmachine.

Lees ook: De vijf redenen waarom Big Tech nu getemd wordt door de EU

6 Is dit de enige massaclaim tegen de downloadwinkels?

Nee. Al in oktober diende een andere partij, de stichting Right to Consumer Justice, bij de Nederlandse rechter een dagvaarding in voor een massaclaim tegen Apple. Deze claimstichting eist een schadevergoeding namens zowel gebruikers als appontwikkelaars. „Wij waren hier al eerder mee bezig”, zegt Christoph Jeloschek, advocaat van de stichting. „Onze claim is ook breder: wij richten ons niet alleen op de commissies en het gebruik van de eigen betalingssystemen, maar ook op het feit dat Apple zijn eigen apps bevoordeelt. Denk aan Spotify, dat wordt benadeeld ten opzichte van Apples eigen muziekdiensten.”

Dat twee partijen tegelijk een concurrerende massaclaim indienen, kwam in Nederland niet eerder voor. Beide stichtingen verwachten dat de rechter beide dagvaardingen in ontvangst zal nemen, om daarna te besluiten welke partij namens de Nederlandse consument de leiding mag nemen.

De actie in Nederland staat niet op zich: ook een groep Britse consumenten probeert via een massaclaim een bedrag – in dit geval 2 miljard dollar – op Apple te verhalen.

7 Hoe raakt dit de techbedrijven?

Zowel Apple als Google wil niet officieel reageren op de aankondiging van de massaclaim. Ingrijpender dan boetes en claims zijn de aanpassingen die Apple en Google boven het hoofd hangen. Zowel de EU als de VS bereiden wetten voor die machtsmisbruik door grote techbedrijven moeten tegengaan. Dat is een bedreiging van toekomstige inkomsten. Volgens schattingen verdiende Apple in het jaar 2020 zo’n 64 miljard dollar met de App Store.