Waar is Navalny? Vermissing van Poetins aartsvijand wekt groeiende zorgen

Ligt hij in een ziekenboeg, is hij overgebracht naar een andere gevangenis, of is hij misschien toch overleden? Over de verblijfplaats van de in Rusland gevangen Aleksej Navalny is al twee weken niets bekend. Sinds begin december wordt Navalny, die een reeks straffen uitzit in het extra beveiligde strafkamp IK-6 in de regio Vladimir ten oosten van Moskou, vermist. De verdwijning van Ruslands bekendste politieke gevangene leidt tot grote zorgen bij zijn familie, zijn medewerkers en zijn aanhangers in Rusland en daarbuiten. Al dagen kammen zij alle gevangenissen in Moskou en de regio Vladimir uit in een poging om Navalny te lokaliseren. Tot nog toe zonder resultaat.

Maandag liet Navalny opnieuw verstek gaan bij een rechtbankzitting. Maar in plaats van actie te ondernemen, besloot de rechter alle geplande zittingen te verdagen „totdat zijn verblijfplaats bekend is.” Olga Romanova, directeur van de belangenorganisatie ‘Russia in Prison’ die gevangenen bijstaat, schreef zondag op haar Facebook-pagina dat Navalny mogelijk in het T2-ziekenhuis van de zwaarbewaakte gevangenis ‘Vladimir Centrale’ is opgenomen, vanwege „problemen met zijn suiker.” Het nieuwtje zou haar organisatie hebben opgevangen via de wijdvertakte gevangenis-tamtam. Zij hield echter een flinke slag om de arm. „Normaal gesproken zou ik wachten hierover te praten, maar daar is de situatie niet naar.” Romanova riep gevangenen, advocaten en bewakers met meer informatie op om haar persoonlijk te schrijven.

Cel zonder ventilatie

Het vermoeden van Navalny’s ziekte strookt met informatie die vlak voor zijn vermissing naar buiten kwam. Een dag voor zijn verdwijning was hij er slecht aan toe geweest. Hij zou last hebben gehad van duizelingen en een infuus hebben gekregen. Dat liet zijn woordvoerder Kira Jarmysj op 8 december weten via X. „Wat het precies was, weten we niet. Maar in ogenschouw genomen dat hem eten wordt ontzegd, hij in een cel zit zonder ventilatie en met minimale luchtingstijd, lijkt het een hongerflauwte”, aldus Jarmysj. Diezelfde dag werd bekend dat Navalny niet langer stond geregistreerd in het strafkamp. Daarna kregen zijn advocaten hem niet meer te zien. Ondertussen liet de kampdirectie vage berichten uitgaan over ‘elektriciteitsproblemen’, die moesten verklaren waarom Navalny afwezig was bij zittingen die hij normaliter per videoverbinding bijwoont.

Een dag voor zijn verdwijning zou Navalny last hebben gehad van duizelingen en een infuus hebben gekregen

De verklaring ‘suiker’ wekt argwaan, omdat die ook werd gegeven toen Navalny in de zomer van 2020 kermend in elkaar was gezakt in een vliegtuig boven Siberië. Hij bleek toen vergiftigd met het zenuwgif novitsjok, toegediend door geheim agenten van de FSB. Andere verklaringen die de ronde doen, lijken allemaal niet steekhoudend. Het Telegram-kanaal van de Russische, in ballingschap levende Kremlin-criticus Aleksandr Nevzorov verspreidde het gerucht dat Navalny in de nacht op 6 december zelfmoord zou hebben gepleegd, maar benadrukte dat het om onbevestigde informatie ging.

De doorgaans uitstekend geïnformeerde mensenrechtenverdedigster Romanova sloot eerder tegenover het Russischtalige Current Time een overplaatsing naar een locatie verder weg niet uit, maar na zoveel dagen afwezigheid lijkt die versie onwaarschijnlijk. Ook noemde zij de mogelijkheid dat er achter de schermen misschien gewerkt wordt aan een uitwisseling met de Verenigde Staten, waarbij Navalny geruild zou worden voor een of enkele belangrijke Russische gevangenen. Maar ook dat scenario lijkt onwaarschijnlijk. Hoewel Navalny hoog op de wensenlijst staat van de VS, wordt in Washington koortsachtig gewerkt aan de uitlevering van de gevangen journalist Evan Gershkovich en van marinier Paul Whelan, die in 2020 in Rusland tot 16 jaar cel werd veroordeeld. Tijdens zijn persconferentie vorige week zei president Poetin nog dat die onderhandelingen „moeilijk” waren.

Woordvoerder Dmitri Peskov verklaarde eerder, weinig overtuigend, dat het Kremlin geen informatie heeft over de verblijfplaats van Poetins aartsvijand. „Wij hebben noch de intentie, noch de mogelijkheid om het lot van gevangenen en de omstandigheden van hun verblijf in de relevante instellingen te monitoren”, aldus Peskov. Een team van vrijwilligers en advocaten heeft inmiddels honderden Russische cellen bezocht en verzoeken uitgestuurd aan gevangenissen in de wijde omtrek. Wereldwijd, waaronder ook in Amsterdam, gingen Navalny-aanhangers de straat op om aandacht te vragen voor de situatie. Zijn medewerkers hebben de mensenrechtencommissie van de VN gevraagd om bij de Russische autoriteiten opheldering te eisen.

Navalny is niet de enige gevangene over wiens toestand grote zorgen bestaan. Het Moskouse gemeenteraadslid Aleksej Gorinov is eveneens al dagen zoek. De 62-jarige Gorinov was vorig jaar de eerste die onder de militaire censuur werd veroordeeld wegens het ‘verspreiden van nepnieuws’. Hij kreeg zeven jaar gevangenis. In november werd een nieuwe zaak aangespannen, dit nadat hij door medegevangen verklikt was toen hij in zijn cel kritiek op de oorlog had geuit.

Lees ook Ook na zijn verdwijning kan Navalny het verkiezingsfeestje van Poetin verpesten

Leeslijst Mail de redactie