Verkoop Duitse tak Tennet mogelijk ‘binnen enkele weken’ rond

De plannen van het kabinet om het Duitse deel van stroomnetbeheerder Tennet te verkopen zijn Tweede Kamerlid Tom van der Lee (GroenLinks) rauw op het dak gevallen. „Het kabinet lijkt weg te bewegen van wat de Tweede Kamer wil”, zegt hij in een reactie op de verkoopplannen die woensdag naar buiten kwamen.

Tennet, volledig eigendom van de staat, beheert niet alleen het hoogspanningsnet van Nederland, maar ook een substantieel deel van het Duitse netwerk. Het was al langer bekend dat Nederland niet meer de benodigde investeringen in het Duitse stroomnet wil opbrengen. Tegelijkertijd krijgt Berlijn graag de controle terug over zijn ‘kritische’ infrastructuur, sinds de oorlog in Oekraïne heeft laten zien dat autonomie ook wat waard is.

Voor Van der Lee zijn de grensoverschrijdende activiteiten van Tennet juist het toonbeeld van noodzakelijke Europese samenwerking. „Even los van de economische argumenten, zoals de voordelen van schaalvergroting. Dat zijn kostenargumenten, maar het gaat mij vooral om de strategie. Tennet in stand houden is de beste manier om de energietransitie vooruit te helpen, zowel in Nederland als in Europa.”

Lees ook: Kabinet wil Duitse tak van Tennet verkopen, tegen wil van netbeheerder in

Van der Lee zit daarmee op dezelfde lijn als verschillende Kamerleden van coalitiepartijen, maar ook als de netbeheerder zelf, die als geen ander zijn eenheid wil bewaren. Begrijpelijk, vindt het Kamerlid. „Het is een van de grootste netbeheerders van Europa, heeft een grote expertise in het ontsluiten van windparken en in het verbinden van netwerken tussen landen.”

Van der Lee doet donderdagochtend het verzoek om een vertrouwelijke briefing, waarin de Kamer door minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) wordt geïnformeerd over de „lopende onderhandelingen”(Financiën is de eigenaar van Tennet).

Volgens de Groningse hoogleraar Machiel Mulder (energie-economie) vallen de nadelen van een eventuele splitsing van Tennet juist erg mee. „Men zegt dat het samenwerken, het coördineren, moeilijk wordt als het Duitse deel zelfstandig wordt. Maar er moet al heel veel worden gecoördineerd, bijvoorbeeld met toezichthouders en andere beheerders, en het eigenaarschap verandert daar niet zoveel in.”

Bottlenecks

Volgens Mulder is het juist goed als beide overheden in de toekomst meer kapitaal in de eigen netwerken gaan steken. „Dat is juist goed voor de energietransitie. Zeker voor Duitsland, dat veel bottlenecks kent. Niet voor niets worden grote gebruikers geregeld afgeschakeld.”

In het noorden van Duitsland wordt veel stroom geproduceerd en dat moet voor een flink deel naar de industrie in het Ruhrgebied en Beieren toe. „De huidige netwerkcapaciteit is niet voldoende om al die stroom door te laten. Verbindingen tussen Nederland en Duitsland moeten in de praktijk geregeld gereserveerd worden voor het oplossen van Duitse congestieproblemen.”

In een notitie schatte Tennet het zogeheten ‘synergievoordeel’ dankzij zijn aanwezigheid in Duitsland sinds 2010 op 2 tot 3 miljard euro. Dat heeft bijvoorbeeld met inkoopvoordeel (schaalgrootte) te maken als er nieuwe infrastructuur moet worden aangelegd. Ook zou de netbeheerder gemakkelijker windstroom van de Noordzee naar Duitse regio’s kunnen transporteren. „Hoezo?” vraagt Mulder. „Het is en blijft toch één elektriciteitsnetwerk? Belangrijker lijkt me dat de knelpunten in beide landen worden opgelost.”

Een Haagse bron verwacht dat er al snel duidelijkheid komt over de precieze vorm van de deal, en het bedrag waarvoor de Duitse tak zal worden verkocht. „Dit gaat niet maanden meer duren, eerder weken.”

De hoogste baas van Tennet, Manon van Beek, voert komende weken in elk geval nog gesprekken met minister Kaag, haar partijgenoot Rob Jetten (Energie en Klimaat) en premier Mark Rutte, zegt een andere bron.

Een volledige overname door de Duitse staat heeft politiek gezien volgens de Haagse bron „een iets sterkere voorkeur” ten opzichte van een meerderheidsbelang. Als Tennet een klein belang houdt in het toekomstige Duitse bedrijf, zal het bij onenigheid over het te voeren beleid geregeld het onderspit delven. De grootste aandeelhouder heeft nu eenmaal meer te zeggen.

Tennet zelf heeft naar buiten toe nog niet gereageerd op de plannen van het kabinet. De operationeel directeur van het bedrijf, Maarten Abbenhuis, was woensdagochtend in de Tweede Kamer om politici bij te praten over de vooruitzichten voor de stroomleveringszekerheid in Nederland de komende jaren. Twee weken geleden bracht Tennet een rapport uit waarin stond dat Nederland vanaf 2030 mogelijk met (zeer beperkte) tekorten te maken kan krijgen. Meteen bij aanvang zei Abbenhuis: „U heeft ongetwijfeld vanochtend het artikel in het NRC gelezen. We werken in dit traject hartstikke nauw samen met twee ministeries, zowel in Nederland als in Duitsland, en zolang dat proces loopt kan ik daar geen uitspraken over doen.”

Binnen Tennet zal nauwgezet gevolgd worden hoe het debat in de Tweede Kamer nu verder gaat verlopen. Met de verkoop zijn vele miljarden gemoeid, die het kabinet goed kan gebruiken, voor onder andere de verduurzaming van Nederland. In de VS heeft de regering onlangs aangekondigd miljarden euro’s uit te trekken mede om bedrijven te helpen bij de omslag naar een groene energievoorziening. Minister Micky Adriaansens (Economische Zaken, VDD) is momenteel met grote uitstoters zoals Tata Steel en Dow Chemical in gesprek over eventuele staatssteun bij de ‘vergroening’ van installaties.

‘Kapitaalverspilling’

Volgens Kamerlid Van der Lee moet Nederland zijn sterke positie in het netbeheer juist niet opofferen. „We hebben onze eigen bedrijven die stroom produceren al verkocht aan het Zweedse Vattenfall, het Duitse RWE en Japanse Mitsubishi. Ik zou het strategisch heel fout vinden als we ook de internationale positie van Tennet uit handen geven.”

Het is volgens hem ook kapitaalverspilling. „Je hebt heel veel opgebouwd en de waarde gaat alleen maar toenemen in de energietransitie.” Probleem voor de Nederlandse schatkist is wel dat er de komende jaren tientallen miljarden nodig zijn voor investeringen. „Natuurlijk zie ik dat ook wel in, maar er zijn ook andere opties. Duitsland kan een minderheidsbelang nemen en wat mij betreft zijn de pensioenfondsen ook in beeld.”