Verfilming ‘De acht bergen’: vriendschap op eenzame hoogte

Er waren momenten tijdens het verfilmen van de Italiaanse besteller De acht bergen die „hard binnenkwamen”, vertelt de Belgische regisseur Felix van Groeningen (45) tijdens een gesprek over zijn film. „Als je eigen zoektocht en de zoektocht van het personage plots parallel lopen.”

De deels autobiografische roman van Paolo Cognetti gaat over de vriendschap tussen Pietro en Bruno. De eerste groeit op in de stad, maar brengt de zomers met zijn ouders door in de bergen in het noorden van Italië. Daar ontwikkelt hij een intense vriendschap met lokale leeftijdgenoot Bruno. Als ze tieners zijn verwatert het contact, maar wanneer Pietro’s vader sterft blijkt dat hij zijn zoon een bouwval in de bergen heeft achtergelaten. Samen met Bruno herbouwt Pietro dit alpenhuisje, waarna hun vriendschap en hun gedeelde liefde voor het leven in de bergen steeds nieuwe vormen aanneemt.

De Italianen die de rechten hadden voor de boekverfilming wilden er graag een productie van maken met internationale allure. Ze contacteerden Van Groeningen, die op dat moment juist zijn eerste Engelstalige film, Beautiful Boy (2018), had gedraaid. Eerder scoorde de Belg internationale arthousehits als het Oscargenomineerde The Broken Circle Breakdown (2012) en De Helaasheid der Dingen (2006). Le otto montagne kreeg op het afgelopen filmfestival van Cannes de Prix du Jury.

Moeizame vader-kindrelaties

Behalve over thema’s als vriendschap, de verstrijkende tijd of de spanning tussen stad en natuur, gaat Le otto montagne ook over moeizame vader-zoonrelaties. Bruno heeft een afwezige vader en worstelt later met de invulling van zijn eigen vaderschap. Pietro heeft al enkele jaren met zijn vader gebroken als deze overlijdt. Ze hadden onder meer een conflict over zijn studies.

Zowel regisseur Felix van Groeningen als zijn co-scenarist en co-regisseur Charlotte Vandermeersch (39) reageert geëmotioneerd als ter sprake komt dat het verhaal van de film ook heel erg een zoektocht van Pietro is naar wie zijn overleden vader nu echt was.

Vandermeersch is Van Groeningens levenspartner. Ze speelde ook als actrice in verschillende van zijn films en schreef mee aan het scenario van The Broken Circle Breakdown. Met deze film maakt ze haar regiedebuut.

Van Groeningen legt uit dat ze beiden, net als Pietro, hun vaders verloren op een leeftijd dat je nog je weg zoekt in het leven en je afzet tegen je ouders. Zij was achtentwintig, hij zesentwintig. Van Groeningen: „Er zijn zaken waar ik toen kwaad over was, maar die ik nu met meer zachtheid bekijk. Ik zie nu bijvoorbeeld dat mijn vader wel degelijk geprobeerd heeft om het goed te doen.”

Dat hij deze inzichten nu heeft, terwijl het eigenlijk te laat is, net als Pietro, noemt Van Groeningen „pijnlijk, maar ook mooi”.

Het karakter van Pietro’s vader is een van de weinige elementen waar ze wat meer zijn afgeweken van Cognetti’s roman, vervolgt Vandermeersch. „Ik herkende mezelf in de manier waarop de jonge Pietro in het boek verlangt naar zijn vader, maar geen manier vindt om toegang tot hem te krijgen en zich afgewezen voelt.” In het scenario dat het stel op basis van het boek schreef, kreeg de vaderfiguur langzaam trekjes van Vandermeersch’ eigen vader.

„Je ziet dat de jonge Pietro worstelt met de gespletenheid van zijn vader. Ook die van mij had twee gezichten. Hij was ofwel nors, dan wist je niet of je contact met hem kon leggen, óf hij was een soort wandelende encyclopedie die je heel belerend de wereld ging uitleggen.”

Van Groeningen wijst – spoileralert – op de scène in hun film waarin Pietro de bergtochten maakt die zijn vader heeft ondernomen in de jaren dat ze gebrouilleerd waren. En zo ontdekt wat de bedoeling was van de erfenis.

Lees ook de reportage: Op bezoek in het dorp van Paolo Cognetti: ‘De acht bergen is ook een documentaire over ons dorp’

Van Groeningen: „Ik ben er trots op hoe dat in de film vorm heeft gekregen. Het was een soort vergeving en contact met onze vaders.” Volgens Cognetti was zijn eigen vader zachtaardiger dan de figuur in het filmscenario, maar hij vond hun aanpassingen prima.

Onherbergzaam

Op andere vlakken bleef het regisseursduo juist opmerkelijk trouw aan het originele verhaal. Zo was het Van Groeningen zelf die ervoor koos om de film in het Italiaans te draaien, in plaats van in het Engels zoals sommigen suggereerden. „Het boek was zo authentiek dat het wel in het Italiaans móést worden verfilmd”, zegt hij. De Belgen leerden voor de opnames Italiaans.

Regisseren in het Italiaans lukte best goed stelt Vandermeersch, omdat ze het scenario door en door kenden en het dus snel merkten als een scène niet werkte. Genuanceerde aanwijzingen geven was in het begin wel iets lastiger. „Maar als de nood hoog is omdat je op afgelegen plekken werkt, of met kinderen, dan ga je snel vooruit.”

De film werd opgenomen in het berggebied waar Cognetti zelf een deel van het jaar woont en waar zijn verhaal speelt. Cast en crew moesten dagelijks met fourwheeldrives, sneeuwscooters, helikopters of te voet de berg op waar ze op 2.200 meter hoogte het huis opbouwden dat een centrale rol speelt in het verhaal. Werken op die hoogte ging letterlijk met vallen en opstaan: een make-upmedewerker brak haar voet toen ze van een richel gleed, vertelden ze in het Belgische blad Knack. Was filmen op die onherbergzame locatie achteraf gezien de moeite waard?

Van Groeningen: „Misschien had een andersoortige regisseur, iemand die alles op voorhand perfect in zijn hoofd heeft zitten, dit in een studio kunnen opnemen. Maar je maakt tijdens het regisseren intuïtieve keuzes die achteraf, ook visueel, op hun plek vallen.”

Als voorbeeld geeft hij het beeld dat uiteindelijk de poster van de film is geworden en waarin je een prachtig beeldrijm ziet tussen het dak van het alpenhuisje dat Pietro en Bruno aan het bouwen zijn en de top van de berg op de achtergrond. Of de opname waarin Pietro en Bruno na een zomer klussen praten over hoe ze elkaar hebben hervonden en over hun toekomst. Het was volgens Van Groeningen een prima scène toen ze hem repeteerden, maar tijdens de opnames op locatie werd het opeens een emotionele mokerslag die ervoor zorgde dat iedereen die meekeek op de monitor „zat te bleiten”.

Van Groeningen: „De zon ging onder, je voelde de kou en de acteurs speelden het nadat we al vier weken samen in de bergen aan het opnemen waren en echt een half huis hadden gebouwd. Alles was echt, iedereen wilde daar zijn én blijven.”

Ongemak

Worden Van Groeningens films steeds serieuzer? Tegenover een prille film als Dagen Zonder Lief (2007), die gaat over de vriendschap van een groep twintigers in een Vlaamse stad, voelt Le otto montagne sereen. In die eerste film worden drama, melancholie en coming-of-age continu afgewisseld met humor. Van Groeningen: „Ik heb het gevoel dat ik film na film volwassener wordt – en mijn werk met mij.”

Maar het komt ook doordat Vandermeersch meeschreef aan het scenario en „de goede smaak” een beetje heeft bewaakt, voegt hij lachend toe.

Vandermeersch: „Felix is heel erg van de speelsheid. Het soort vriendschap waarbij jonge mannen elkaar tijdens het zwemmen onder water duwen en scheten laten in elkaars gezicht, zoals je ziet in Dagen zonder Lief. Dat is geestig, maar voor deze film paste dat niet. Uiteindelijk hebben we veel van dat soort momenten weggeknipt.”

In de vriendschap tussen Pietro en Bruno blijft veel onuitgesproken. Vandermeersch: „Je voelt bij hen altijd het verlangen naar nabijheid en hoe dat nooit helemaal tot uiting kan komen, noch in woorden, noch fysiek, noch in tijd. Zonder dat het per se iets seksueels of romantisch heeft. Althans dat was niet onze intentie.”

Van Groeningen: „Wat ik ook herkenbaar vind is dat iedere keer als Pietro en Bruno na lange tijd samenkomen er een soort ongemak is dat overwonnen moet worden. Tot het opnieuw klikt. Het is juist het zoeken wat het interessant maakt.”

Lees hier de recensie van ‘De acht bergen’