„Vandaag is de wederopbouw van Argentinië begonnen. Hier sta ik als jullie eerste libertaire president! Vandaag begint het einde van de Argentijnse decadentie. Het is afgelopen met het vette staatsapparaat dat alleen een klein groepje dient en de massa in armoede heeft gestort”, zo begon de nieuw gekozen ultrarechtse president Javier Milei (53) zondagavond lokale tijd zijn overwinningsspeech nadat hij de beslissende tweede verkiezingsronde won met 56 procent van de stemmen.
Zijn centrum-linkse tegenstander en huidige ‘superminister’ van Economie, Sergio Massa, kwam nadat 95 procent van de stemmen geteld was niet boven de 45 procent uit. Ruim een uur voor Milei’s toespraak had Massa zijn nederlaag al toegegeven tijdens een persconferentie en zijn rivaal opgebeld om hem te feliciteren.
Met Milei als president breekt er een nieuw tijdperk aan in Argentinië waarbij er voor het peronisme, de links-populistische stroming verbonden aan oud-president Juan Perón die diep geworteld zit bij de Argentijnen, voorlopig geen plaats meer is. Milei profileert zich als buitenstaander van het establishment die rigoureus de kettingzaag zal zetten in het geldverslindende en bureaucratische ambtenarenapparaat.Een groot aantal ministeries zal op de schop gaan en hij wil met een zeer kleine regering het land gaan besturen waarbij „privébezit eerbiedigd wordt en vrijhandel wordt gegarandeerd”, zei hij zondagavond. „Er zal geen ruimte zijn voor geleidelijkheid.”
Economische ellende
Milei noemt zich een anarcho-kapitalist met radicale ideeën om de economie weer gezond te maken. Zo wil hij de Centrale Bank sluiten. En de dollar invoeren, en op termijn de eigen peso, die door enorme geldontwaarding nauwelijks meer iets betekent, schrappen. Het zijn deze plannen en het feit dat veel Argentijnen hun vertrouwen verloren in de peronisten, die Milei hielpen om vrijwel vanuit het niks in korte tijd zoveel mensen achter zich te krijgen.
Veel Argentijnen houden linkse leiders verantwoordelijk voor de opeenstapeling van economische ellende van de afgelopen pakweg twintig jaar. Zij verloren hun laatste restje vertrouwen in de zittende politiek, toen de inflatie het afgelopen jaar tot boven de 140 procent piekte. Van de 45 miljoen Argentijnen leeft inmiddels 40 procent in armoede, veel mensen zijn afhankelijk van maaltijden bij gaarkeukens. De afslag naar ultrarechts is volgens analisten niet zozeer een ideologische keuze als wel een tegenstem.
Lees ook Hun land glijdt af. Dus klampen Argentijnse jongeren zich vast aan een radicale rocksterpoliticus
Tegelijkertijd heeft Milei met zijn pleidooi voor ultieme vrijheid ook een gevoelige snaar bij vooral veel jonge Argentijnen geraakt. Zij vormen een relatief groot deel van het electoraat en zagen in het failliete Argentinië nauwelijks meer toekomst. „Libertad! Libertad”, klonk het massaal rondom hotel Libertador in Buenos Aires waar de aanhangers van Milei zich aan het einde van de verkiezingsdag verzamelden om daar te uitslag te horen.
‘El loco’
Bij het deel van de Argentijnen dat niet op Milei gestemd heeft, en bij zijn critici, leven grote zorgen over deze ‘sprong in het diepe’, zoals bijvoorbeeld de linkse krant Página12 het noemde. ‘El loco’, de gek, wordt Milei wel genoemd, met zijn eigenzinnige karakter, zijn warrige haar en imposante bakkebaarden en een soms verwilderde blik in de ogen. Vele omstreden uitspraken dragen bij aan dit onberekenbare imago.
Hij wreef tijdens de campagne ook in een open wond van Argentinië: de Vuile Oorlog tijdens de laatste militaire dictatuur (1976-1983). Over het aantal tegenstanders dat de junta liet ontvoeren, vermoorden en verdwijnen zaait Milei twijfel. Officieel zijn daar dertigduizend slachtoffers gevallen, maar volgens Milei waren het er veel minder, namelijk iets meer dan achtduizend. Zijn toekomstige vicepresident Victoria Villarruel, wier vader en opa militair waren tijdens de dictatuur, ondersteunt deze stelling.
Voordat hij de politiek in ging, was Milei bekend als televisiepersoonlijkheid. Hij liet zijn honden klonen en is voorstander van de legale verkoop van organen. In de biografie El Loco van Juan Luis González wordt beschreven hoe Milei’s zijn lievelingshond, die in 2017 overleed, kloonde en daarvoor 50.000 dollar betaalde in de VS. Via een paranormaal medium zou hij nog regelmatig met zijn hond „communiceren”.
Milei heeft veel gemeen met zijn grote voorbeelden Trump en Bolsonaro. Bijvoorbeeld als het gaat om het versoepelen van wapenwetgeving. De drie delen een afkeer van socialisme en alles wat daar maar enigszins op lijkt. Hoewel vrijheid Milei’s motto is, geldt die niet voor de vrije keuze voor abortus. Hoewel die ingreep in Argentinië in 2020 na een lange strijd van de vrouwenbeweging gelegaliseerd werd, wil hij het recht op abortus juist weer ontmantelen. Volgens critici zou Milei gevaarlijker kunnen zijn dan Trump of Bolsonaro, omdat hij onstabieler en buitensporiger is. Biograaf González stelt dat er serieuze zorgen zouden moeten leven om Milei’s geestelijke gesteldheid.
Lees ook In het lithiumwalhalla van Argentinië brandt het vuur van verzet
Op zoek naar politieke steun
In december wordt Milei officieel geïnaugureerd als president. Het is de vraag of hij zijn verregaande plannen dan kan realiseren. Met zijn partij ‘La Libertad Avanza’ heeft hij bij lange na geen meerderheid in het congres of de senaat en hij zal politieke samenwerkingen moeten aangaan met andere partijen om zijn plannen uit te voeren. Hij loopt daarmee het risico dat zijn kiezers, die juist een proteststem uitbrachten tegen de ‘oude’ politiek, hem onderdeel zien worden van het establishment.
Nadat Mileis winst duidelijk werd, kwamen de eerste internationale felicitaties snel binnen. President Lula da Silva van het grote buurland Brazilië feliciteerde hem. Lula prees de democratie en zei te hopen op een goede samenwerking. Milei, die goed bevriend is met Lula’s aartsrivaal, ex-president Jair Bolsonaro en diens zonen, had eerder al gezegd dat hij alle banden wil verbreken met Brazilië, zolang dat geleid wordt door Lula. Ook wil Milei de relatie met „het communistische China” verbreken, heeft hij vaker gezegd.
Met een ultrarechtse president behoort Argentinië straks niet meer tot het blok van linkse landen in Zuid-Amerika. Het is de vraag wat dat voor de regionale samenwerking tussen de landen zal betekenen. Analisten op de Braziliaanse zender Globo discussieerden hier na de verkiezingsuitslag over. Hoewel samenwerkingsverbanden voor langere periodes al zijn getekend, zijn er wel zorgen over bijvoorbeeld de Mercosur of BRICS, waar Argentinië tot toe wilde treden.
Veel zal ervan afhangen of Milei, als president van de tweede grootste economie van Zuid-Amerika, met zijn buurlanden wil samenwerken. Of dat hij zich, zoals hij heeft beloofd, vooral op landen wil richten waar gelijkgezinden van hem aan de macht zijn.
