Eindelijk is het zover: het Turkse parlement is dinsdagavond akkoord gegaan met Zwedens toetreding tot de NAVO. Daarmee is een zoveelste hoofdpijndossier in de Turks-Westerse diplomatie van tafel en lijkt – als nu ook Hongarije instemt – Zweden de 32ste lidstaat te zullen worden van het militaire bondgenootschap.
Niet alleen de Turkse regeringspartijen AKP en MHP, maar ook oppositiepartijen als de CHP stemden voorZwedens toetreding. Wel uitten veel parlementariërs in de urenlange sessie in het parlement veel kritiek op NAVO’s ‘dubbele standaarden’ – een verwijzing naar de verschillen tussen diens opstelling ten aanzien van de oorlog in Oekraïne en die in Gaza. Voor kleine islamistische en radicaal-linkse partijen was dat mede een reden om tegen uitbreiding te stemmen.
Eigenlijk had de parlementaire ratificatie zo gepiept moeten zijn. Althans, die indruk wekte de Turkse president Erdogan afgelopen juli tijdens de NAVO-top in Vilnius, waar hij na ruim een jaar dwarsliggen ineens toch ‘groen licht’ gaf voor Zwedens toetreding. De kwestie moest alleen nog even langs het parlement, waar Erdogan een ruime meerderheid heeft.
Maar dat kwam er maar niet van. Eerst omdat het parlement met zomerreces was, vervolgens omdat de PKK (Koerdische Arbeiderspartij) op de dag van de heropening een aanslag pleegde in Ankara, wat Turkije’s woede over het feit dat Zweden veel PKK-aanhangers huist weer deed oplaaien. De maand daarop stelde de parlementaire commissie Buitenlandse Zaken de stemming uit.
F16-gevechtsvliegtuigen
Toch waren parlementaire agenda’s niet de reden achter de vertraging. Zelfs Turkije’s woede over de PKK-sympathisanten of koranverbranders in Stockholm lag er niet aan ten grondslag. De belangrijkste verklaring voor het Turkse getreuzel was het gebrek aan voortgang binnen een heel ander dossier: de Amerikaanse levering van F-16-gevechtsvliegtuigen aan Turkije.
Lees ook NAVO-ruzie tussen Zweden en Turkije: Koerden in Stockholm vrezen
Turkije heeft die F-16’s hard nodig omdat het in 2019 door de VS uit het F-35 programma is gezet vanwege Ankara’s aanschaf van Russische luchtafweer. Erdogans zag dus een deal: geef ons die F-16’s, dan geven we jullie NAVO-uitbreiding. Maar zijn Amerikaanse collega Biden draaide het om: eerst moet Zweden lid worden, pas daarna zou hij proberen de F-16-leveringen door het Amerikaans Congres te krijgen.
„Om in zo’n situatie gelijk over te steken, is er vertrouwen nodig, en dat is er niet”, zegt Rich Outzen, Turkije-analist verbonden aan de Atlantic Council in Washington. Dat het Turkse parlement nu toch akkoord is met Zwedens NAVO-lidmaatschap, hangt volgens hem mogelijk samen met „toezeggingen” uit Washington over de F-16’s. „Maar die zijn wel beperkt, want een president kan zich nooit volledig verzekeren van steun in het Congres – zeker niet in een verkiezingsjaar.”
Nu Turkije eindelijk geleverd heeft, zouden de VS er volgens Outzen goed aan doen ook overstag te gaan. „De levering van de F-16’s zal de Turkse luchtmacht versterken en de vertrouwensband met Ankara wat herstellen”, zegt hij. „Paradoxaal genoeg dient dat in feite hetzelfde doel als Zwedens toetreding tot de NAVO: het afschrikken van Rusland.”
