Stripmaker met voorliefde voor zelfspot en satire

Maandag overleed de Amerikaanse stripmaker Allan ‘Al’ Jaffee. Hij werd 102 jaar. Jaffee was vooral bekend van zijn werk voor het satirische stripblad MAD, waarvoor hij maar liefst 65 jaar werkte. Niemand in de geschiedenis van het beeldverhaal had zo’n lange carrière als Jaffee, die pas met pensioen ging toen hij 99 jaar oud was. Opmerkelijk genoeg kennen de meeste lezers, ook in Nederland, hem van een trucje: Jaffee bedacht de fold-in, zijn handelsmerk. Op de achterpagina van MAD Magazine maakte hij een tekening die je verticaal als een Z moest vouwen. Zo ontstond er een verrassende, nieuwe illustratie die verband hield met de oorspronkelijk tekening.

Alles aan Jaffee’s loopbaan klinkt als en superlatief, vanwege de lange duur ervan. Zijn fold-in-illustraties verschenen onafgebroken van 1964 tot 2019 in MAD. De naam fold-in verwijst naar de uitklapposters van Playboy, de fold-out. Zijn andere succesreeks, Snappy Answers to Stupid Questions, gaf meligheid een heel nieuwe dimensie – en bood precies wat de titel beloofde. Hoewel Jaffee altijd met de actualiteit speelde, was zijn humor nooit grimmig of kortaf. Liever liet hij een knipoogje achter. Het leverde hem een trouwe schare fans op, ook hier vanwege zijn werk in de Nederlandse MAD („Wel gek, maar niet goed”), die verscheen van 1964 tot 1996.

Inferior Man

Al Jaffee werd geboren in Savannah, Georgia in 1921 als kind van Litouws-Joodse immigranten. Toen hij zes jaar was nam zijn moeder hem en zijn drie jongere broers hem mee naar Litouwen, bij wijze van vakantie. Eenmaal daar ontspon zich een strijd om de voogdij van de broertjes, waardoor Al zes jaar in Litouwen bleef. Zijn vader stuurde hem ter vermaak de zondagse strippagina’s per post. Zo ontstond een levenslange fascinatie voor strips.

Later meldde hij zich aan in de High School of Music and Art in New York, waar hij vrienden werd met William Gaines en Harvey Kurtzman. Die twee richtten in 1952 het stripblad MAD op, bekend van de iconische Alfred E. Neuman, de sullige mascotte met de zeiloren en het missende voortandje.

Al vroeg bleek Jaffee’s voorliefde voor satire en parodie. Zijn eerste aansprekende stripheld was Inferior Man, een superheld die weliswaar was gemodelleerd naar Superman, maar op geen enkele manier in staat de misdaad te bestrijden.

Op dezelfde manier zag Jaffe zichzelf ook graag: als de sullige antiheld, die boeken publiceerde met titels als Mad’s Vastly Overrated Al Jaffee en Al Jaffee sinks to a new low. Het weerhield anderen er niet van zich lovend uit te laten over zijn werk. Charles Schulz (de maker van Peanuts) en Far Side-bedenker Gary Larson waren altijd vol lof over Jaffee’s werk. Hetzelfde geldt voor tv-comedians Jon Stewart en Stephen Colbert.