Stikstofuitspraak Raad van State vertraagt veel bouwprojecten

Vanaf vandaag wordt het moeilijker projecten te realiseren waarvan bij de bouw stikstof vrijkomt. De Raad van State oordeelde woensdag dat de zogenoemde bouwvrijstelling om stikstof uit te stoten in strijd is met Europese natuurwetgeving en daardoor vervalt.

Deze langverwachte uitspraak betekent dat bij alle lopende en toekomstige vergunningaanvragen voor een bouwproject eerst moet worden berekend hoeveel stikstof bij de bouw vrijkomt. Pas daarna kan de bouw beginnen. Reeds verleende bouwvergunningen zijn onherroepelijk; de bouw van die projecten kan doorgaan.

Natuurschade

Er komt geen algehele bouwstop, benadrukt de Raad van State in zijn ‘tussenuitspraak’ inzake het project Porthos. Voor projecten van „groot openbaar belang” kan toestemming worden gegeven als alternatieven ontbreken en natuurschade gecompenseerd wordt, zegt de hoogste bestuursrechter van Nederland.

De precieze reikwijdte van de uitspraak van de Raad van State is nog onduidelijk, omdat niet vaststaat hoeveel bouwprojecten geraakt worden. Wel staat vast dat de uitspraak gevolgen heeft voor grote delen van de bouwsector en vertraging zal opleveren voor veel projecten. De bouw keek al maanden angstvallig uit naar de uitspraak van de Raad van State.

Waar draait de zaak-Porthos om? Lees vijf vragen en antwoorden in het artikel: Bouwsector vreest voor z’n geitenpaadje

De uitspraak lijkt ook een forse tegenvaller voor de ambities van het kabinet als het gaat om woningbouw en de energietransitie.

Bouwend Nederland noemt de uitspraak van de Raad van State „dramatisch”. Volgens de branchevereniging zijn alle bouwprojecten „terug bij af” en zullen schadelijke gevolgen voor huizenzoekers, de energietransitie en de economie volgen. De vereniging van bouw- en infrabedrijven wil dat het kabinet piekbelasters uit gaat kopen om die ruimte toe te kennen aan de bouw. Wil het kabinet zijn ambities realiseren? „Dan zal het als de bliksem stikstofuitstoot moeten reduceren”, zo laat de branchevereniging weten.

Haags handigheidje

Aanleiding voor de rechtszaak was het bouwproject Porthos, een twintig kilometer lange pijpleiding vanuit de Rotterdamse haven naar leeggepompte gasvelden onder de Noordzee. In die velden moet in de toekomst CO₂ worden opgeslagen.

Hoewel de bouwvrijstelling nu sneuvelt, is de zaak voor Porthos niet afgedaan. De stikstofeffecten van de aanleg van de pijpleiding zijn al apart berekend, maar die becijfering is te laat ingediend. Milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB), die de rechtszaak tegen Porthos had aangespannen, krijgt nu zes weken om hierop te reageren.

In een eerste reactie stelt MOB-voorzitter Johan Vollenbroek tegenover persbureau ANP dat de uitspraak „een streep door een van de geitenpaadjes van het kabinet heeft gezet”.

Hijskranen en shovels

Door de bouwvrijstelling kon de bouwsector in juli 2021 relatief snel weer aan het werk nadat de Raad van State in 2019 het stikstofreductieprogramma PAS als onvoldoende had bestempeld. Door die uitspraak vielen veel projecten stil. Het idee achter de daarna bedachte vrijstelling was dat de stikstofdepositie van hijskranen, shovels en aggregaten op de bouwplaats eenmalig is, en ten opzichte van de zogenoemde gebruiksfase van het betrokken bouwproject relatief klein. Alleen de uitstoot in de gebruiksfase, bijvoorbeeld van auto’s die vanaf een nieuwe buurt dagelijks op en neer rijden, telde mee voor de vergunningaanvraag.

Sinds de vrijstelling in 2019 ter sprake kwam, was er kritiek op. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) trok in twijfel of de vrijstelling volgens Europees recht is toegestaan, en ook de Raad van State was kritisch.

MOB vocht de bouwvrijstelling aan via bouwproject Porthos. Het project zou volgens de milieorganisatie voor stikstofneerslag zorgen in de beschermde Natura 2000-gebieden Solleveld & Kapittelduinen, Voornes Duin en Westduinpark & Wapendal bij Den Haag.

Doordat nu per project stikstofberekeningen voor de bouw nodig zijn, zijn forse vertragingen te verwachten. Bij de provincies, die de aanvragen moeten beoordelen, is sprake van personeelstekorten. Alle lopende vergunningaanvragen die aanspraak maken op de bouwvrijstelling, moeten opnieuw worden ingediend en beoordeeld.

(Met medewerking van Charlie Ubbens)