Serie ‘African Queens’ doet verhaal vrouwelijk heerser geen recht aan

Populaire films en series over de trans-Atlantische slavernij beginnen vaak op de plaats van bestemming – 12 Years A Slave, Django Unchained – en niet op de plek van vertrek. Hollywood heeft steeds meer aandacht voor diversiteit, maar die interesse stopt als het gaat om de samenlevingen bínnen het Afrikaanse continent. Daardoor vervallen westerse makers nog altijd snel in generalisaties als ‘Afrikaanse klederdracht’ en ‘Afrikaanse muziek’. Ergens logisch, aangezien tot slaaf gemaakten hun identiteit werd ontnomen en er soms maar weinig bekend is over hun land van herkomst. Maar die verhalen zijn er wel, alleen moet men wellicht iets verder zoeken.

Wat dat betreft is het idee voor de nieuwe Netflix-serie African Queens, in navolging van de succesvolle film Woman King, hoopvol: de documentaireserie gaat over Njinga, de vrouwelijke heerser van Ndongo en Matamba uit de zeventiende eeuw, in het huidige Angola. Gefictionaliseerde scènes worden afgewisseld met commentaar van experts en elk seizoen focust op een andere machtige vrouwelijke heerser.

In het eerste seizoen leert de kijker hoe Njinga aan de macht komt en hoe zij dat veertig jaar blijft. Door haar diplomatieke vaardigheden en koelbloedige karakter, maar ook door offers te brengen als zij noodgedwongen samenwerkt met Portugese kolonisten – en als de Portugezen haar belazeren, met de Nederlanders („De vijand van onze vijand kan onze vriend zijn”). Volgens een historicus was zij de enige ‘vrouwelijke koning’ die door de Europese kolonisten werd erkend.

Interessante details

Een sprekende anekdote is wanneer Njinga met de Portugese gouverneur Fernão de Sousa onderhandelt over haar grondgebied en er geen stoel voor haar staat. De gouverneur zegt dat zij op de grond mag zitten, maar ze weigert een lagere positie dan haar gesprekspartner. In plaats daarvan neemt ze plaats op een van haar vrouwelijke onderdanen, die op handen en knieën voor de gouverneur gaat zitten.

Een tekening van Njinga op bezoek bij de Portugese kolonisten door Giovanni Antonio Cavazzi da Montecuccolo (1621–1678), een Italiaanse missionaris. De tekeningen van Cavazzi zijn een van de vroegste ooggetuigenschetsen van Europeanen in Afrika.

Ook dwarsboomt ze met haar vrouwenleger de Portugese slavenroutes van Centraal naar West-Afrika en neemt volgens een historicus de trans-Atlantische slavenhandel onder haar bewind af van 13.000 slaven per jaar naar bijna nul. Maar aan de andere kant werkt ze ook met de kolonisten samen, liet ze zich dopen en gaf ze de Portugezen 130 slaven in ruil voor de vrijlating van haar zus. Ook benoemt de serie de geruchten dat zij mensenoffers bracht en hun vlees at. Allemaal interessante details, die voorbijgaan aan het binaire onderscheid tussen goed en fout. Ze bieden ruimte voor een genuanceerde blik op Njinga. Maar op de uitvoering van de serie is het een en ander aan te merken.

Hoog Hollywoodgehalte

Een The Voice of Holland-achtige openingsjingle illustreert de stijl: een hoog Hollywoodgehalte door de vele actiescènes, bol van dramatisering en slecht geacteerd. En hoewel de serie is geschreven door de Keniaanse Peres Owino en de Mozambikaanse NneNne Iwuji-Eme, zijn de (Afro-)Amerikaanse onderzoekers oververtegenwoordigd.

Producer Jada Pinkett Smith noemt African Queens een docuserie, maar hun ‘duiding’ is vaak slechts een beschrijving van wat er in de scènes te zien is. En als zij iets nieuws vertellen, worden deze stellingen vaak niet onderbouwd: „Njinga’s naam galmt tot op de dag van vandaag door Afrika”, hoe dan? En waar? Of Diambi Kabatusuila, een van de experts die aan de serie meewerken en nota bene zelf een vrouwelijke koning is in de huidige Democratische Republiek Congo, die het heeft over een „traditionele taal”. Welke dan?

Volgens schrijver Owino zal de samenwerking met Netflix ervoor zorgen dat het onbekende verhaal van Njinga de hele wereld over gaat. Maar cynisch genoeg zou men kunnen stellen dat deze serie de ‘vrouwelijke koning’ juist wist uit de geschiedenis. Want door de ongeloofwaardigheid en het gebrek aan onderbouwing blijft zij slechts een gedramatiseerd, fictief personage.

https://www.youtube.com/watch?v=5z6TntNvGZI

In deze gids zetten we de beste series van dit moment op de streamingdiensten op een rij