Republikeinen slijpen de messen en kondigen een ‘shutdown’ aan

In de moderne Amerikaanse politiek is het zogenoemde ‘schuldenplafond’ een gevreesd wapen geworden. Omdat het Congres op grond van zijn budgetrecht moet instemmen met de verhoging van de kredietlimiet, is er ruimte voor politieke overwegingen – en voor opportunisme – om dat niet te doen. In tijden van polarisatie is de besluitvorming rond het schuldenplafond, inclusief de mogelijkheid dat de Amerikaanse federale overheid geen cent meer kan uitgeven en dus ‘dicht’ moet, de politieke equivalent van een kernwapen. Doorgaans is dreigen met de inzet ervan genoeg om een of ander doel te bereiken, maar er is altijd het gevaar van een daadwerkelijke vernietigingsaanval.

Dat gevaar is in de huidige politieke verhoudingen, met een kleine Democratische meerderheid in de Senaat en een kleine Republikeinse meerderheid in het Huis van Afgevaardigden, meer dan reëel, het is waarschijnlijk. In het 118de Congres hebben de politieke facties aan de uiterste flanken buitensporig veel invloed. De meest radicale ervan zijn minder geïnteresseerd in de politieke oplossing van problemen en des te meer in politiek spektakel – voor de meesten van hen de enige weg naar herverkiezing.

De gevolgen daarvan zijn op dit moment vooral merkbaar bij de Republikeinse Partij. De Republikein Kevin McCarthy had liefst vijftien stemrondes nodig om te worden gekozen en naarmate de stemmingen zich voortsleepten, deed hij steeds meer concessies aan de ultrarechtse tegenstanders in zijn partij.

Een van de concessies van McCarthy aan zijn critici was dat de Republikeinen voortaan wetsvoorstellen die overheidsgeld vergen direct voorzien van bezuinigingsvoorstellen. De moderne Republikeinse Partij is ideologisch anti-overheid, die is immers „niet de oplossing voor onze problemen, maar het probleem zelf”, zoals Ronald Reagan bij zijn eerste inaugurele rede in 1981 zei. Dat betekent dat de overheidsuitgaven voor de Republikeinen niet laag genoeg kunnen zijn. Vanuit dat standpunt leidt ‘fiscaal conservatisme’, zoals Republikeinen het noemen tot bezuinigingen en met ijzeren hand terugdringen van de overheidsschuld. Een kwestie van consequent doorredeneren.

Maar daar past meteen een kanttekening bij. Dezelfde ‘fiscale conservatieven’ die nu wijzen op de torenhoge Amerikaanse staatsschuld (bijna 31.500 miljard dollar bij een bruto nationaal product van ruim 23.300 miljard dollar) hielden zich doorgaans stil in de jaren dat president Trump de staatsschuld liet oplopen van 20.000 miljard naar 28.000 miljard dollar. En hoewel de snelste stijging zich voordeed in Trumps laatste regeringsjaar, met de ongekende crisis van de coronapandemie, was de schuld in de drie jaren ervoor met eenzelfde bedrag gestegen. Substantiële belastingverlaging, een injectie in de defensiebegroting en subsidies aan boeren die leden onder Trumps handelsoorlog met China droegen allemaal bij aan de gestage stijging van de schuldenberg, met goedvinden van vrijwel al zijn partijgenoten.

Lees ook: De Verenigde Staten bereiken donderdag hun schuldplafond. Wat gaat er gebeuren?

Opportunisme

De betrekkelijk korte geschiedenis van het kredietwapen laat zien dat het opportunisme bij de inzet ervan prevaleert. En dat de kans op een shutdown groter is naarmate de polarisatie in de politiek groter is. De overheid is sinds 1980 tien keer ‘dicht’ gegaan: ambtenaren werden zonder salaris naar huis gestuurd, federale instellingen (inclusief musea en nationale parken) moesten sluiten. Tot aan het aantreden van Democraat Bill Clinton duurde de gedwongen sluitingen één, hooguit drie dagen. Maar in de herfst van 1995 blokkeerden de Republikeinen onder de polarisatieprediker Newt Gingrich de verhoging van het schuldenplafond in totaal voor 26 dagen. Het zou de Amerikaanse samenleving naar schatting zo’n 400 miljoen dollar kosten. De volgende shutdown, toen de Republikeinen president Obama het regeren onmogelijk wilden maken, duurde 16 dagen en kostte zo’n 2,1 miljard dollar.

De langste sluiting was vier jaar geleden, in de winter van 2018/2019, toen Democraten weigerden geld in de begroting te reserveren voor de door president Trump verlangde bouw van een grensmuur in het zuiden. Bijna 400.000 ambtenaren werden meer dan een maand naar huis gestuurd. Het zou de VS zo’n 5 miljard dollar kosten.

‘Ik zal niet buigen’

In zijn ijver om Speaker of the House te worden heeft Kevin McCarthy de vijanden van president Biden en de Democraten het zwaarst denkbare wapen in handen gegeven. Een van de ultraconservatieve aanvoerders van de oppositie tegen McCarthy, de Texaanse Republikein Chip Roy, liet er geen twijfel over bestaan dat hij het wapen zal inzetten. „Ik ben van plan het schuldenplafond te gebruiken om fiscale en structurele hervormingen gedaan te krijgen”, zei Roy vorige week in het Huis. „En ik zal niet buigen omdat een paar van mijn collega’s in de andere partij en een paar deskundigen op tv rottige opiniestukjes schrijven of omdat sommige van mijn geldschieters en activisten me sms’jes sturen met: ‘O jee, wat doe je nu? Je loopt het gevaar dat we onze schulden niet kunnen afbetalen!’”