Regisseur Amanda Kramer: ‘Hysterisch is juist heerlijk’

Scherp gecoiffeerde vetkuiven die glimmen als netgeslepen messen. Pluizende suikerspinkapsels die alle kanten op exploderen. Eyelinerlijntjes die vervaarlijk als vuurpijlen uit ooghoeken schieten.

Zijn het de fifties waar filmmaker en muzikant Amanda Kramer in haar nieuwe film Please Baby Please een eerbetoon aan brengt? Of eerder de jaren tachtig, toen lome jazz en rock-’n-roll een eigentijdse update kregen? Of bevinden we ons in de voetsporen van de hoofdpersonen van de film, bohemièns Arthur en Suze, simpelweg in een kunstmatige wereld zoals die alleen in film kan bestaan, een musical onder het studiolicht van een beregende straat?

De wereldpremière van Please Baby Please opent op 26 januari de online-editie van het International Film Festival Rotterdam. Kramer is ook gekozen als ‘filmmaker in focus’. Haar tweede wereldpremière in Rotterdam, Give Me Pity!, sluit haar retrospectief af. Hoog tijd voor een nadere kennismaking met een even eigenzinnig als vrijzinnig oeuvre.

Kramers films doen denken aan het werk van John Waters (Hairspray, Cry Baby). Zelf noemt ze graag Rainer Werner Fassbinder, David Lynch en Julien Temple (The Great Rock ‘n’ Roll Swindle, Absolute Beginners) als inspiratiebronnen. Inspiratie? Eigenlijk is ze ‘gewoonweg fan’ van films die theatraal en artificieel zijn in hun beeldtaal. „Ik hou van de mode, de muziek en de schilderachtige iconografie van zulke films.”

Volgens Kramer is het hoog tijd voor een hernieuwde waardering van camp. „Ik heb Susan Sontags essay ‘Notes on Camp’ ik weet niet hoe vaak gelezen. Ik hou van de ironie en de overdrijving van camp, al is het bij mij niet alleen maar de vorm, maar ook de geëxalteerde emotie die me interesseert. Camp en ironie zijn een beetje een verloren kunstvorm in de 21ste eeuw.”

Eenvoudig is die herwaardering niet: ironie is een diffuus begrip geworden, soms gekaapt door extreem-rechts. Veel hedendaagse kunst is serieus en realistisch, zoekt naar de diepte van de menselijke ervaring en de wereld. „Maar ik geloof oprecht dat de complexiteit van die ervaring het beste gediend is als we durven te overdrijven, onbesuisd kunnen zijn of juist loom en landerig, slechte smaak omhelzen en er de draak mee steken.” Ze vervolgt: „Als kunst de werkelijkheid weerspiegelt voelt het vaak fake, terwijl iets wat welbewust nep is soms zoveel oprechter voelt. Ik weet niet waarom, maar het heeft iets te maken met de lichtheid in het donkere zoeken en de duisternis in een zekere frivole ontremming kunnen ervaren.”

Waardige, sterke vrouwen

Please Baby Please is de West Side Story die Steven Spielberg niet durfde te maken. Kramer mixt de jaren vijftig en tachtig tot een kleurrijk fluïde verfbad waar seksuele rolpatronen en genderstereotypen binnenstebuiten worden gekeerd. Voor Give Me Pity! vond ze inspiratie in onewomanshows van de jaren zeventig en tachtig, inclusief de bijbehorende lo-fi video-esthetiek.

Actrice Sophie von Haselberg (die een unheimlich grote gelijkenis vertoont met haar moeder Bette Midler) voert de kijker in een serie licht naar het absurde neigende sketches door een scala van grote emoties, die op z’n zachtst gezegd – in ieder geval bij vrouwelijke personages – niet vaak meer op het filmscherm te zien zijn: lust, eenzaamheid, radeloosheid, zelfhaat.

Kramer: „Ik hou van hysterische vrouwen. Denk aan sommige vroege rollen van Charlotte Rampling en Meryl Streep. Tegenwoordig lijken er nog maar twee rollen voor vrouwen te zijn overgebleven: superhelden of vrouwelijke figuren die weliswaar een min of meer alledaags leven leiden, maar toch dankzij een soort bovennatuurlijke kracht boven zichzelf uit weten te stijgen. Grote emoties worden niet gewaardeerd. Vrouwen moeten waardig en sterk zijn.”

Waarom zou het een afknapper zijn om een vrouw negentig minuten lang de dieptes van haar ziel te zien verkennen? Voor Give Me Pity! schreef Kramer even geestige als vileine monologen over vrouwelijke ijdelheid, angst, perfectionisme, eenzaamheid.

Ze laat zien dat niet alleen vrouwen die in de spotlights staan voortdurend worden bekeken en beoordeeld. „Heeft dat te maken met het feit dat de filmwereld nog steeds wordt gerund door mannen? Waar is de provocatie, waar is de vrouwelijke Robert De Niro in Taxi Driver, de hedendaags versie van een seksuele geladen horrorfilm als Possession van Andrzej Zulawski? Waarom zijn we als filmmakers niet meer zo grensverleggend?”

Niet alleen nostalgie

Het is niet alleen nostalgie die Kramer naar dit soort thema’s drijft. Ze wil in haar werk juist een zekere tijdloosheid nastreven, zegt ze. Ze wil niet trendy zijn, maar proberen daar juist bovenuit stijgen. „Sommige plots van films uit de jaren zeventig en tachtig zijn misschien vanuit ons huidige perspectief aanstootgevend en soms weerzinwekkend, maar de emoties raakten wel aan iets wat we nu niet meer aangaan.”

‘Camp’ heeft in de geschiedenis ook steeds kansen geboden om vastgelegde gender-rollen te ondermijnen. „Bij Please Baby Please werd ik geïnspireerd door vrienden die rond hun veertigste hun seksuele identiteit begonnen te herontdekken. Hollywood is altijd al heel queer geweest. Ik ben geobsedeerd door sterren als Marlon Brando en Rock Hudson, maar ook door Lizabeth Scott, de lesbische actrice die vaak een femme fatale speelde in film noir. Haar geaardheid was in de films duidelijk, maar werd nooit benoemd.

„Ik ben hetero, maar niet traditioneel vrouwelijk. We geven allemaal spelenderwijs vorm aan wie we zijn. Soms doen we dat met overdrijving in de openbaarheid, maar er zijn ook privémomenten, die we niet aan anderen hoeven te laten zien. Als je niet kunt spelen, jezelf en de ander onderzoeken via verbeelding en uitvergroting, dan leef je volgens mij niet echt. Shakespeare wist al: ‘De wereld is een schouwtoneel, en alle mensen spelers’.”